Filozofija i teorija prava

NAZIV I PREDMET UVODA U PRAVO
Ranije su postojali, a i danas se upotrebljavaju razni nazivi. Danas se kod nas ne upotrebljava termin Enciklopedija, već Uvod u pravo i Uvod u pravne nauke. Pored ovih, ponekad se koriste i drugi termini, kao npr. Osnovni pojmovi o državi i pravu. Pravo je usko povezano sa državom. Ne može se govoriti i izučavati pravo, a da se država odvoji ili apstrahuje. Kada i dolazi do odvajanja države i prava, to je više da bi se izvesni elementi u ovim pojavama dublje proučili ili razradili. U Uvodu u pravo izučavaju se država i pravo u cjelini. Daju se opšti pojmovi i veze u oblasti države i prava, objašnjavaju se najvažniji i opšti problemi. Uvod u pravo ima opšti karakter. Kada uzmrmo u obzir naziv Uvod u pravne nauke, tu predmet predstavlja pravna nauka, a kada uzmenmo naziv Uvod u pravo mnogo jasnije i tačnije ukazuje na osnovnu materiju proučavanja-pravo, bez obzira na pravne nauke, njihovu razvijenost, vrstu i razvoj.

 
NASTANAK I RAZVOJ UVODA U PRAVO
Uvod u pravo se dosta kasno pojavilo kao zasebna disciplina sa određenim predmetom i cjelinom. Prije uvoda u pravo formirale su se mnoge pravne nauke i čak dostigle veliki stepen razvoja. Tako smo imali građansko prava, krivično pravo i dr. U Rimu se razvila posebna pravna disciplina Institutions koja je služila kao uvod u pravne nauke, a koja je sadržla uglavnom pojmove građanskog prava. Iz tog vremena poznata he knjiga čuvenog pravnika Gajusa pod nazivom Institutiones. Isto tako poznat je Institutiones, teoretski uvod u Corpus iuris civilis cara Justinijana. Može se reći da ovi radovi prestavljaju prve osnove Uvoda u pravo. U 13 vijeku tek počpinje ponovni razvoj pravne nauke sa privrednim razvojem naročito u gradovima sjeverne Italije. U proučavanju države i prava naročito je vaćan razvoj društva i države u 17 i 18 bvijeku. U 19 i 20 vijeku teoretsko proučavanje države i prava se sve više razvija sa razvojem kapitalizma i države. Kod nas se poslije II svjetskog rata iz Teorije države i prava razvija zasebna nastana disciplina-Uvod u pravo.

INSTITUCIJE I UVOD U PRAVO
U rimskom pravu institucije su sadržale osnovne pojmove pretežno građanskog prava i tako bile uvod u građansko pravo. Poznate su Institucije kao uvod u Corpus iuris civilis cara Justinijana, koji sadrži osnovne pojmove prava Corpus iuris civilis. Danas se materija građanskog prava tako razvila da svaki njen deo predstavlja posebnu naučnu disciplinu, a izvesni delovi nisu više u domenu građanskogprava, već javnog prava. Uvod u pravo od svih ovid djelova Institucija ima najviše dodirnih tačaka sa uvodnim dijelom. Riječ institucije prevodi se različito. Neki je prevode kao uputstvo, a neki kao udžbenik. U rimskom pravu čuvene su 2 institucije Gajeva i Justinijanova. Justinijanova je bila opšta, teoretski uvod u Justinijanov zbornik, Corpuc iuris civilis, vezan za kodeks građanskog prava. Gajeve institucije su pak bile udžbenik koji je bio predmet proučavanja prava i izvor klasičnog rimskog prava. Gajeve institucije imaju 4 dijela: uvod posvećen pravu, prvi dio koji se odnosi na lica, drugi i treži koji sadrže pravo koje se odnosi na stvari i četvrti koji se odnosi na postpak. Gaj vrši klasifikaciju izvora prava. Izlaže iz kojih akata se sastoji pravo rimskog naroda, kao što su zakoni, plebiscit, itd, a isto tako daje i pojmove tih akata. Sve je to karakteristično i čini temelj za proučavanje ne samo rimskog prvava, nego i prava uopšte, teorije prava.

 
ODNOS UVODA U PRAVO I DRUGIH PRAVNIH I DRUŠTENIH NAUKA
Odnos između ovih nauka je uzajam. Uvod u pravo u svojim izučavanjima oslanja se na druge pravne i društvene nauke. Uvod u pravo je u tjesnon vezi naročito sa društvenim naukama koje proučavaju, sem države i prava, i druge društvene pojave kao što su: sociologija, ekonomske i političke nauke. Uvod u pravo utiče pravne, naročito konkretne i pozitivne nauke. S obzir na svoj predmet i odnose prema drugim pravnim naukama, Uvod u pravo je uvodna, opšta i osnovna nauka. U uvodu u pravo imamo one pojmove i znakove koji predstavljaju uvod za dalja izučavanja u svim drugim naukama. Bez Uvoda u prvao nemoguće je shvatiti državo i pravo. Uvod u pravo, oslanjajući se ne samo na norme, već i na teorijsko sagledavanje materije, uz pomoć socioloških, ekonomskih i političkih nauka, pruža šire mogućnosti sagledavanja države i prva kao opštih kategorija, što i na određeni način obogaćuje pozitivne i konkretne pravne nauke.PRAVO

 
POJAM METODA UVODA U PRAVO
Metod je sastavni dio nauke. Od kakvog je značaja metod za nauku vidi se i po tome da postoje i posebne discipline koje proučavaju detaljno metodologiju pojedinih nauka. Težnja svake nauke pa i pravne je da postigne istinu o pojavama koje ispituje. Taj posao je vrlo složen, dug i težak, ali i neminovan za nauku. Nauka ne bi bila nauka ako bi drugačije pristupila svom poslu. U tom procesu naučnog saznanja moramo tražiti najbolje,najprikladnije i najispravnije puteve,sredstva načine – odgovarajući metod koji će nas dovesti do ispravnog rezultata. Treba izabrati pravilan metod. Samo on može odgovarati pravnoj nauci. Tako metod uslovljava nauku i praticipira u naučni rezultat. Metod i nauka postaju tijesno i neraskidivo povezani. Metod ne može biti sam sebi svrha već sredstvo, put za naučnu istinu. U suštini promjena i kretanja društvenih pojava, države i prava leži kretanje nauke. To jedinstvo predstavlja osnovnu saznanja države i prava i dalje akcije i razvoja. U toj složenosti proučavanja i saznanja mogući su i razni metodi. Da bi se neka pojava proučila moguće je upotrijebiti i više metoda da bi se došlo do rezultata .Potrebo je koristiti različite metode da bi smo bolje proučili državu i pravo i njihove elemente.

VRSTE METODA UVODA U PRAVO
Opšti metod je onaj metod koji ima opšte načine i zakone posmatranja pojava i polazi od određenih naučnih postavki i gledišta na pojave. Takvih metoda ima više, metafizički, spekulativni,sholastički, dijalektički itd. Ovi metodi su vezani i za određeni pogled na svijet, odealistički, materijalistički itd. Svaka nauka ima svoj specifičan metod, a kod prava to je pravni metod. Pravne nauke pored opšteg i pravnog metoda takođe koriste i sociološki, istoriski, komparativni i dr. metode.
Pravni metod –je poseban metod izučavanja pravnih nauka . Ovaj metod izučava državu i pravo putem pravnih normi. Ovaj metod tumači norme i to onakve kakve su, normu kao dogmu, pa se i sam metod naziva normativni i dogmatski metod. Pravne norme i njihova sređenost pokazuju određenu logičnost, pa se taj metod naziva logičkim metodom. Bitno je uočiti razliku između normativnog i dogmatskog metoda.

1. Dogmatski metod – njime se utvrđuje šta svaka pravna jedinica i pravna norma stvarno znače, kakvo ponašanje zahtjeva pravo od pravnih subjekata. Prva njegova crta je proučavanje prava “izolovanjem od okruženja” tj.odvajanje prava od politike društvenih kretanja i ekonomskih zbivanja. Ovaj metod posmatra pravo kao dogmu. Dogmatski metod obično prati logika prava sa odgovarajućim osnovnim metodama lingvistike Ovaj metod ističe načelo zakonitosti i načelo istine autoriteta. Dogmatski metod se u pravnoj praksi koristi prilikom stvaranja i primjene pravnih akata uz pretpostavku da treba poznavati pravne akte i ponašati se u skladu sa njima. Dogmatski metod utvrđuje značenje prava.
2. Normativni metod – je blizak dogmatskom. Normativni metod posmatra pravo kao cjelovi normativni sistem s određenom funkcijom. Normativni metod ostvarenje društvene funkcije prava. Normativni metod se bavi krupnijim pravnim jedinicama. Ovim metodom se utvrđuje da se svaka norma sastoji iz dispozicije i sankcije i da se ovim povezanošću određuje njena realizacija. Normativnim metodom, dakle utvrđujemo iz čega se pravo sastoji i kako funkcioniše. Ova anatomija i fiziologija prava nam omogućava prilagođavanje strukture funkciji, omogućava kako utvrditi iz čega se sastoji pravo, da bi bolje funkcionisalo.