GMO – Genetsk modifikovani organizmi

UVOD
Stotinama godina su farmer vršili selekciju biljaka i životinja kako bi preneli željene osobine. Ako bi npr. jedna biljka imala bolji koren, druga jaču stabljiku, a treća bolji plod, u okviru iste vrste oni bi ih ukrštali da dobiju biljku sa dobrim osobinama ove tri biljke. Isti slučaj je i sa životinjama, i to su stare poznate vrste, sasvim prirodne i zdrave. Ponekad će doći do ukrštanja i prenosa dobrih gena po želji uzgajivača ali nekad i ne, jer je priroda imala druge planove.
Danas je sve dosta drugačije i skoro ni nalik onome kako su naši preci radili.
Pojavom genetskog inžinjeringa, ili kako ga još nazivaju “moderna biotehnologija”, “genetska tehnologija” otvorio je mogućnost mešanja gena različitih vrsta i to bez jasnog znanja o ishodu.
Genetsko inžinjerstvo predstavlja skup biohemijskih postupaka kojima se odvajaju celi geni, njihovi delovi ili skupine gena iz DNK jednog organizma sa namerom da se umetne u DNK drugog organizma. Gene za svoju transgenu mešavinu mogu tražiti bilo gde – u virusima, bakterijama, biljkama, životinjama, pa čak i u ljudima – a one gene koji ne postoje u prirodi mogu stvarati u laboratorijama. Dakle bukvalno je postalo moguće spajanje gena virusa, bakterije, čoveka, biljke i životinje – u jedan živi organizam, koji često zovu transgeni ili genetski modifikovan organizam.

GMO su oni organizmi kod kojih je izmenjen deo genetskog materijala odnosno DNK, prenosilac naslednih osobina. Prvo se krenulo s nižim organizmima, bakterijama i virusima, a kasnije se prešlo na niže, pa na više biljke i, na kraju, na životinje i čoveka.Dok se širom sveta sve češće eksperimentiše sa genetskim kodom biljaka i životinja i stvaraju nove vrste, još se vodi polemika šta se dobija ukrštanjem različitih organizama. I dok zagovornici genetski modifikovane hrane tvrde da opasnost po zdravlje ne postoji i da nisu uočeni nikakvi zdravstveni problem kod osoba koje koriste GM hranu, iz ekipe koja je protiv GM uhrane upozoravaju da je prošlo malo vremena od uzgoja i korišćenja GM hrane i da je pitanje kakve su posledice na duži rok. Posledice upotrebe GM hrane mogu biti mnogobrojne. Bitno je napomenuti da se modifikovan genetički materijal koji se nalazi u hrani ugrađuje u genetički materijal naše ćelije, pogotovo virusi.

 
NASTANAK GMO
Ideja o mogućnosti prebacivanja gena iz jedne vrste u drugu, koja predstavlja osnovu savremene biotehnologije, rođena je u Honoluluu, novembra 1972. godine na Konferenciji o plazmidima (malim cirkularnim molekulima DNK koji se mogu naći u bakterijama). U narednim decenijama, došlo je do dramatičnog razvoja ali i komercijalizacije biotehnologije, najpre u farmaceutskoj industriji, kroz produkciju humanih proteina u bakterijama, tokom 80-tih godina prošlog veka, a potom i u industriji hrane.
Prva modifikovana biljka koja se pojavila na tržištu je paradajz, još 1994. godine. Od tada ne prestaje proizvodnja genetski modifikovanih biljaka. “ Do danas je razvijen veliki broj biljnih sorti koje imaju sposobnost sinteze proteina koje u prirodi proizvodi neka druga vrsta, najčešće bakterijska, a koje upravo zahvaljujući tom proteinu stiču neku poželjnu osobinu, kao što je produžena svežina (prvi GMO koji se pojavio na tržištu – paradajz), otpornost na insekte ili otpornost na određeni herbicid.