Karakteristike turističke destinacije Budimpešte

Uvod

Budimpešta (Budapest), glavni grad Mađarske nastao je1873. godine spajanjem tri grada: Buda, Obuda i Pesta. Ima oko 2 miliona stanovnika i predstavlja administrativni, kulturni, naušni, privredni, trgovinski i saobrađajni centar.
Grad se prostire na obalama Dunava, i administrativno se deli na 23 kvarta, od kojih se 16 nalazi na peštanskoj strani, 6 na budimskoj i 1 na ostrvu Csepel na Dunavu. Budim se prostire na brdima na zapadnoj obali Dunava, a Pešta je na levoj obali reke u niziji. U Budimu na samoj obali reke izdiže se brdo (Gellért-hegy) koje je visoko 235 m i sa kojeg se pruža izuzetan vidik na ceo grad. U Budimpešti ima 7 mostova i 2 železnièka mosta. Izuzev jednog mosta (Erzsé bet híd), svi mostovi porušeni za vreme drugog svetskog rata obnovljeni su originalnom stilu.
Među mnogobrojnim znamenitostima grada Kraljevska palata na uzvišenju pored Dunava sa budimske strane zauzima izuzetan značaj. Tu je smeštena Nacionalna galerija (Magyar Nemzeti Galéria) i najveća biblioteka u zemlji (Országos Széchenyi Könyvtar).
Preko puta palate na peštanskoj obali Dunava  nalazi se zgrada Parlamenta sagrađena u Neogotskom stilu. Nedaleko od Parlamenta na Dunavu  nalazi se ostrvo (Margit sziget) koje je  dugo 3 km, Jedno od najlepših delova grada sa hotelima, bazenima i banjom.
U Budimpešti je sedište državnih naucnih i kulturnih ustanova medu kojima su po znacaju na prvom mestu Akademija nauke (Magyar Tudományos Akadémia) sa svojim brojnim naučnim institutima i razni univerziteti, na kojima studira velika većina studenata u Mađarskoj.
Glavni grad Mađarske je od 19. veka saobraćajni centar države: od 8 magistralnih puteva u zemlji 7 kreće iz Budimpešte i u Budimpeštu vode 9 glavnih železničkih pravaca. Ova nepovoljna situacija u saobraćaju potiče iz prošlosti, i zahteva postepenu izmenu pomoću novih trasa autoputeva. Glavni grad raspolaže sa 3 metro linije koje u znatnoj meri rasterećuju promet u gradu.
Zahvaljujući termalnim i mineralnim izvorima Budimpešta je s pravom nazvana banjskom prestonicom. Ovdašnje banje su bile poznate već u vreme Rimskog carstva. Danas postoji 80 otkrivenih termalnih izvora u kojima se temperatura vode krece izmeðu 24-78 C. Od 47 banja 12 su termalne, odnosno lekovite banje. Lekovite vode uglavnom se preporučuju za lečenje vazomotornih oboljenja, oboljenja zglobova, organa za varenje, vaskularnih oboljenja i za lečenje odredenih ginekoloških oboljenja.
Budimpešta je zahvaljujuci arhitektonskim i prirodnim lepotama, svojevrsnom okruženju grada postala centar turizma.
Istorijat Budimpešte
Tragovi prvih naseobina nam mestu današnje Budimpešte datiraju još iz kamenog doba, ali  tokom istorije u dužim ili kracim periodima  smenjivali su se mnogi narodi. Medutim, poznata istorija Budimpešte pocinje sa rimskim gradom pod imenom Aquincum, osnovanim oko 89. Godine nove ere, na mestu stare keltske naseobine blizu mesta gde je nastala Obuda. Aquincum je od 106. do kraja 4. veka bio glavni grad pokrajine donje Panonije.
Na mestu današnje Pešte je bio izgraden grad Contra Aquincum (ili Trans Aquincum).U  5. Veku , pod vodstvom poznatog vojskovode Atile, u podrcje Panonske nizije nadiru Huni. Nakon Atiline smrti Huni nestaju sa istorijske scene, a njihove teritorije zauzimaju druga plemena. Avarska plemena, zajedno sa potčinjenim Slovenima ,u VI veku osnivaju svoj kanat, koji su 2 veka kasnije uništili Franci. U VII veku  prostor Panonske nizije naseljavaju slovenski narodi.
U IX veku Panonija je deo Velike Moravske države. Godine 896. Ugri, današnji Madari, pod vodstvom Arpada, sa podrucja Donjeg Dnjepra i Dunava, prelaze Karpate i naseljavaju podrucje današnje Panonije izmedu Dunava i Tise, gde osnivaju državu.
Ovi  vešti konjanici prodiru  cak u srednju Evropu, gde ih, 955. godine , u bici kod Lehfelda, blizi današnjeg Augsburga, zaustavlja Oton i Veliki .  Vrlo brzo, 1001. godine , za vreme vladavine Svetog Stefana. Madari su primili hrišcanstvo, istovremeno primajuci od pape i krunu. Ugarskom su, od 1001. do 1301.godine , vladali Arpadovici, nakon cega dolaze na vlast vladari stranih dinastija.
Godine 1241., u vreme kralja Bele IV , koga u mađarskoj istoriji smatraju drugim osnivačem  Mađarske, Tatari pustoše prostor Panonske nizije, pa kralj Bela započinje izgradnju utvrđenja i kraljevog dvora na Budimu. Od svog osnivanja , pa sve do Mohačke bitke, mađarska država je veoma uticajna na balkanskom i evropskom prostoru.
Pojavom  Turaka i njihovim prodorom na sever,  Mađarska dolazi pod direktne udare. Već 1521. godine Turci osvajaju ugarski  Beograd u Mohačkoj bici, 1526.godine, Turci  opet odnose pobedu, kojom prilikom gine i kralj Lajoš II Jagelovic, a Mađarska prestaje da postoji kao nezavisna država. Nakon Mohačke bitke jedan deo Mađarske pada pod vlast Otomanskog carstva, drugi ulazi u sastav Habzburške monarhije, dok treći  postaje polunezavisna država pod vrhovnom vlašću Otomanskog carstva. Turski paša stoluje u Budimu  sve do 1686. godine.
U bitkama kod Sente 1697. godine , Petrovaradina 1716. godine i Beograda 1717. godine  turska vojska je slomljena i nepovratno napušta ovaj deo Panonske nizije. Krajem XVII  i početkom XVIII veka , Habzburška monarhija  zaposeda  Transilvaniju i otomanske teritorije u Panonskoj niziji, tako svi Mađari dolaze pod vlast Habzburga.
Zbivanja u Evropi tokom 1848. godine nisu mimoišla ni Madare. Pod vodstvom Lajoša Košuta i Lajoša Batijanija oni podižu bunu protiv Habzburga,  zahtevajuci nacionalna prava. Medutim, ono što su Madari tražili od Habzburga , nisu davali nemadarskom stanovništvu  tadašnje Ugarske, što je jedan od razloga zbog kojeg su ostale narodnosti tadašnje Ugarske stale na stranu Habzburgovaca. Pobuna je surovo ugušena, ali se nakon 1860. godine ,Habzburška politika  prema Madarima ipak  menja.