Kvalitet povrća u zavisnosti od načina proizvodnje

Uvod

“Kvalitet povrća obuhvata više svojstava. Sa nutritivnog stanovišta značajan je biohemijski sastav. Zahvaljujući raznolikosti vrsta i sorti, povrće ima gradivnu, energetsku i metabolitičku funkciju u organizmu, a bioaktivne supstancije čine povrće hranom. Biološke specifičnosti vrste i sorte kao i primjenjene agrotehničkih mjere utiču na kvalitet povrća. Danas značaj ima kvalitetno zdravstveno bezbjedno povrće. Takvo povrće dobija se primjenom kontrolisane proizvodnje (konvencionalna, integralna, organska i održiva). Neophodnost povećanja udjela povrća u ishrani kod nas zahtjeva i obrazovanje potrošača kao osnove za postavljanje zadataka proizvodnji.” (Maksimović, 2007).

Najbitniji uslov za uspješnu prodaju povrća jeste njegov kvalitet tj. spoljni izgled i unutrašnja svojstva. Povrće mora biti tehnološki zrelo, svježe, čisto i suvo bez trulih djelova, bez ostataka sredstava za zaštitu biljaka u količinama štetnim po zdravlje, bez naprslina, oštećenja i drugih nedostataka koji mogu uticati na pogoršanje kvaliteta.
Sa stanovišta prodaje izgled povrća je najvažniji. Kupca naročito privlači ujednačena veličina ,oblik i boja , zatim čistoća i svjež izgled proizvoda. Unutrašnji sastav povrća kupac najčešće može vidjeti i ocijeniti kasnije, prilikom njegove upotrebe, npr. grašak prezreo, paradajz suviše vodenast, lubenica nedozrela ili prezrela itd. Unutrašnja svojstva svježeg povrća zavise od sorte, stepena zrelosti, uslova gajenja i postupaka kojima se izlaže posle berbe.
Ukus je značajno unutrašnje svojstvo povrća. Povrće se u tom pogledu razlikuje, ali se razlikuju i ukusi potrošača. Proizvodjač je medjutim dužan da prati zahtjeve tržišta i da proizvodi robu koja se najviše traži. Ukus je od manjeg tržišnog značaja kod onih vrsta povrća koje se pripremaju za jelo uz dodavanje začina. Kod drugog povrća ukus je opet od bitnog značaja npr. gorčina u krastavcu, ljutina u paprici, slast u lubenici. Svaka zemlja donosi potrebne propise o kvalitetu povrća koje se stavlja u promet. “Ispitivanje zdrastvene ispravnosti i kontrola kvaliteta biljnih proizvoda vrši se u ovlašćenim laboratorijama:Biotehničkog fakulteta (BF), Instituta za javno zdravlje CG (IJZ) i Centra za ekotoksikološka ispitivanja CG (CETI)”.

Na kvalitet povrća utiču brojni faktori. Kao prvo, to je sam proces proizvidnja: kvalitet zemljišta na kome će se gajiti biljna kultura, izbor sorte, uslovi gajenja, potom održavanje povoljnih klimatskih uslova i njega. Takođe važnu ulogu imaj pravilna berba, čuvanje, kao i transport ( Marković, 2004).
“Visoki prinosi i organoleptički kvalitet povrća zahtevali su primenu visokih količina mineralnih đubriva i pesticida što je, uz druge činioce, dovelo do narušavanja agrosistema i životne sredine. Razvoj analitičkih metoda omogućo je utvrđivanje štetnih ostataka kontaminenata u hrani i ekosistemu.
Za povrtarstvo karakteristična je raznolikost vrsta i načina proizvodnje; veliko učiešće radne snage, a neophodnost organskih đubriva zahteva uravnoteženost sa stočarskom proizvodnjom. Istovremeno, značajna zelena masa povrća odlična je stočna hrana.
Za ishranu ljudi koriste se različiti organi od korena do semena u tehnološkoj ili botaničkoj zrelosti.
Povrtarstvo je tesno povezano sa tržitem – zelena pijaca ili preradivačka industrija. Naime, najveći broj vrsta zahteva brzu potrošnju ill preradu, a mnoge vrste su osetljive na transport. U zavisnosti od tržišta razvili su se i načni za proizvodnju, ali i sorte unutar istih vrsta povrća.
Take se danas jasno razlikuju metode baštenske, zatim njivske, posebno intenzivne industrijske proizvodnje i u zaštidenom prostoru. U okviru ovih metoda proizvodnje povrće se proizvodi kao rano, srednje rano, srednje kasno i kasno, odnosno, što je uslovljeno dužinom vegetacionog perioda. Što je ovaj period (za naše uslove odgovara bezmraznom periodu) duži, to može da se gaji i veći broj vrsta. S obzirom na raznovrsnost proizvoda (sveže i prerađeno) i mogućnost vremenskog usaglašavanja sa potrošnjom, povrtarstvo ostvaruje visoku vrednost proizvoda i profit.
Osnov svake proizvodnje povrća jeste ostvarenje kvalitetnog visokog prinosa i proizvod koji je bezbedan po zdravlje čoveka.”