Najveći zagadjivači prirodne sredine

UVOD
Prirodna dešavanja u odnosima između činioca koji čine životnu sredinu (voda, vazduh, sunčeva svjetlost i dr.) u dužem vremenskom periodu ostavljaju vidan trag na samu životnu sredinu. Ona se manifestuje promjenama konfiguracije i strukture tla,vodenim tokovima i vodenim površinama, izmjenama u karakteristikama i sastavu biljnog i životinjskog svijeta i dr. Međutim u kraćem vremenskom periodu one su doskora bile neznatno vidljive. Danas čovjek i u intervalu od samo desetak godina uočava vidljive, čak i drastične klimatske promjene, izmjene režima vode, čistoće zraka, demografske promjene itd.
Ono što skreće pažnju na promjene u uslovima životne sredine jesu direktne ili indirektne posljedice ljudskih aktivnosti u prirodi. Uglavnom kao posljedica prilagođavanja prirode oko sebe sopstvenim potrebama koje ne rijetko gube obilježije zadovoljavanja potreba ljudske prirode. Podpješenju ovog prilagođavanja pogodovala je snažna industralizacija krajem prošlog i tokom ovog vijeka, kao i tehnološka i naučna revolucija koje su u toku.
One su mogućnost čovjeka kod intervencija u prirodi (sječi, izgradnji saobraćajnica, izgradnji infrastrukture, crpljenju nafte, rude i dr.) te raspolaganje energijom kojom može uništiti bio – i geo- sistem u cjelini preko 60 puta podigle su na zastrašujući nivo. Ovi momenti su uticali na snažnu industrijalizaciju i na prostoru Bosne i Hercegovine sa vidnim posljedicama po činioce životne sredine. Putevi ugrožavanja su višestruki. Moguća podjela je na direktne i indirektne. Direktno, bacanje štetnih materija i otpada u nekim od faktora životne sredine (vazduh, voda, zemlja i dr.) ili indirektno kada štetne materije, zbog kruženja vode u prirodi prelaze iz jednog stanja u drugi ili jednog faktora u drugi.
Ovakav oblik ugrožavanja životne sredine čovjeka i ako u svojoj početnoj fazi (oslobađanja, izbacivanja,odlaganja) predstavlja svjestan čin,zbog ne uočavanja posljedica do kojih dolazi, u drugoj fazi (kruženje materije, neuništivost materije i dr.) gdje se štetnost ovakvog odnosa vraća i samu čovjeku, ubrajamo u kategoriju nedovoljno svjesnih, odnosno nesvjesnih radnji.
Ugrožavanje činilaca životne sredine iz kategorije svjesnog čina sa neprijateljskim pobudama, odnosno namjerama, spada u domen specijalnog rata,meteo rata ili klasičnog rata kad se intervencijama u meteo uslovima (suša, padavine, vjetrovi, zemljotresi, požari, razaranja i dr.) želi destabilizirati određeni politički sistem, učiniti zavisnim od drugih sistema ili ekonomija i sl.

 
VRSTE ZAGAĐENJA ŽIVOTNE SREDINE
Danas život nu sredinu ljudi zagađuju na više načina. Međutim neki od njih su manje ili više štetni za životnu sredinu čovjeka. Ali kada pogledamo sa druge strane svi ovi načini na koje čovjek sam sebi zagađuje okoliš su štetni za našu Zemlju. Neki od načina zagađivanja životne sredine su:

•    Zagađivanje zemlje (tla)
•    Zagađivanje vode
•    Zagađivanje zraka

 
Zagađivanje zemlje (tla)
Poseban problem u zagadjivanju zemljista čini ispustanje u atmosferu (emisija) velike kolicine CO2 sumpor –anhidrid, razlicitih metala, ugljene kiseline i kasnije procesom emisija isti se taloži na zemlji, gdje dolazi do hemijskih reakcija koje mijenjaju sastav zemljišta i negativno utiču na njegovu plodnost. Kod nepravilne primjene otrovnih hemikalija u borbi s poljoprivrednim štetočinama ginu mikroorganizmi koji učestvuju u formiranju pedološkog sloja tla. U ovu kategoriju oštećenja tla spadaju i neispravni postupci pri navodnjavanju ili odvodnjavanju zemljišta koje služe za poljoprivrednu obradu (previse vlage, zaslanjenje zemljišta). U oštecenja, ali i zagađenja zemljista spade preforsirano korištenje podzemnih voda, bilo slatkih ili mineraliziranih, kad dolazi do pojave slijeganja terena i time velikog oštecenja nadzemnih objekata (slučaj Tuzla u BIH), gdje je došlo do slijeganja terena uslijed nekontrolisane eksplatacije slane vode. Naročito je pod udarom zagađenje tla kad se vrši nekontrolisano odlaganje tečnog i čvrstog otpada, gdje uslijedi hemiski agenasa može trajno da se izgubi zemljište na određenim lokalitetima kao i podzemne vode. Svako oštećenje tla strada i vegetacija, narocito šumskih nasadi koji su izvori drvene građe i ogrijeva, a imaju važnu ulogu u očuvanju tla i zdrave atmosfere.
Zagađivanje zemljine površine direktno se vrši narušavanjem njene prirodne cjelovitosti i povezanosti skidanjem njenih površinskih slojeva (površinski kopovi uglja, boksita,  kamenolomi i sl.) kao i oštećivanjem florističkog sastava (sječa šuma, uništavanjem raznog rastinja i dr.) te ratnim dejstvima (oklopno transportna sredstva pri kretanju, avio dejstva i sl.). Drugi način direktnog zagađivanja jeste odlaganje štetnih materija kao nusprodukata industrije ili otpadaka urbane sredine (jalovine i šljaka, bojni otrovi i radioaktivni otpad, smetljištem, „groblja” automobila i dr.). Direktno zagađivanje zemljišta vrši se i njegovim prekrivanjem betonskim pistama, industrijskim cjelinama i dr. Indirektno zagađivanje zemljišta vrši se odlaganjem ili taloženjem štetnih materija izbačenih u vodu ili vazduh.