Operativni rizici u bankarstvu

UVOD
Rizik je svojstven savremenom svetu i on je u većoj ili manjoj meri prisutan kod svih institucija koje posluju na tržištu, zato što se savremeni svet karakteriše povećanim stepenom globalizacije, munjevitim razvojem tehnike i tehnologije, rastom berzanskih plasmana, povezanošću politike i ekonomije na globalnom nivou itd. Svaka od navedenih karakteristika nosi sa sobom odredjene rizike.
Bilo koje poslovanje, koje za cilj ima maksimiziranje profita, uključujući bankarstvo, suočeno je sa makroekonomski rizicima (efekti recesije) i mikroekonomskim rizicima (pretnja nove konkurencije). Dodatni potencijalni rizici sa kojima se firme moraju suočiti su zaostajanje u tehnologji, poslovna kriza dobavljača, politička nestabilnost, prirodne nesreće i dr.
Globalizacija bankarskog poslovanja, novi bankarski proizvodi, spajanje i pripajanje banaka, šire listu potencijalnih rizika. Najčešći rizici sa kojima se banke susreću su rizik zemlje, kreditni rizik, operativni rizik, rizik promene deviznog kursa, rizik vanbilansnih aktivnosti, rizik likvidnosti, rizik plaćanja i kamatni rizik.
U delu koji sledi, govorićemo o operativnom riziku, jer menadžeri rizika u uslovima savremenog turbulentnog finansijskog tržišta, regulatornog okruženja i sve kompleksnijeg finansijskog sistema, sve više shvataju značaj merenja i upravljanja operativnim rizikom
Rad daje kritički osvrt na osnovna pitanja o operativnom riziku, načinima za njegovo identifikovanje i upravljanje,

1. Pojmovni aspekt operativnog rizika i njegovi izvori

1.1 Definisanje operativnog rizika
Operativni rizik ima različita značenja unutar bankarskog sektora, pa banke zbog toga za unutrašnje potrebe mogu odlučiti da usvoje svoje vlastite definicije operativnog rizika. Bez obzira na tačnu definiciju, za delotvorno upravljanje tim rizikom i kontrolu nad tom kategorijom rizika, ključno je da banke jasno razumeju šta se podrazumeva pod operativnim rizikom. Takodje je važno da definicija uzme u obzir celokupan skup značajnih operativnih rizika sa kojima se banka suočava.
„Operativni rizik je rizik od gubitka koji banka može da pretrpi usled neadekvatnih ili neuspešnih unutrašnjih procesa, ljudi ili sistema, ili zbog spoljnih dogadjaja“.
Prema definiciji Narodne banke Srbije, „Operativni rizik je mogućnost nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke usled propusta u radu zaposlenih, neodgovarajućih unutrašnjih i procedura i procesa, neadekvatnog upravljnja informacionim i drugim sistemima u banci, kao i usled nepredvidivih eksternih dogadjaja“.
Definicija Bazelskog komiteta za bankarski nadzor: „Operativni rizik je rizik koji rezultira iz neadekvatnosti i propusta u internim procesima, ljudima, sistemima ili usled eksternih dogadjaja“.
Operativni rizik je jedan od nefinansijskih rizika. Prema učestalosti i intenzitetu, operativni rizici se mogu podeliti na:
• Standardne operativne rizike – To su rizici niskog intenziteta i visoke učestalosti, koji proizilaze iz redovnih aktivnosti banke.
• Ključne operativne rizike – To su rizici niže frekvencije i višeg intenziteta od standardnih, ali oni ne ugrožavaju poslovanje banke.
• Fatalne rizike – To su rizici sa gubicima koji ugrožavaju poslovanje banke, ali su veoma retki. Za ove rizike banke izračunavaju ekonomski kapital i prave plan za upravljanje kontinuitetom poslovanja.

1.2 Izvori operativnog rizika

Pod identifikacijom izvora rizika se podrazumeva:
I Interne greške i zloupotrebe
1. neovlašćeno postupanje zaposlenih
2. zloupotreba službenog položaja