Opšti pojam krivičnog djela

Uvod

Određivanje opšteg pojma krivičnog djela predstavlja jedno od najvažnijih, ali i najsloženijih pitanja u nauci krivičnog prava. Od toga kako će se odrediti taj pojam, zavisi i cio sisem opšteg dijela krivičnog prava.   Opšti dio krivičnog prava određuje opšti pojam krivičnog djela, tj. utvrđuje određena obilježja koja su zajednička za sva ponašanja koja se tretiraju kao krivično djelo. Ali, pored ovoga, pored obaveznih opštih obilježja, kod svakog pojedinog krivičnog djela javljaju se posebna obilježja koja čine posebne pojmove tih krivičnih djela. Ovo predstavlja materiju posebnog dijela krivičnog prava.
Ako zakonodavac odluči da definiše opšti pojam krivičnog djela (a ne da to prepusti teoriji što neki strani krivični zakonici čine) onda to mora biti definicija koja je upotrebljiva i za primjenu krivičnog prava. Objektivno-subjektivni pojam krivičnog djela koji sadrži odredba člana 5 Krivičnog zakonika Crne Gore u skladu je sa savremenom teorijom krivičnog prava, i prestavlja normu koja nije deklarativnog karaktera, već normu koja se mora primjenjivati u praksi. Prema toj odredbi, krivično djelo je ono djelo koje je zakonom određeno kao krivično djelo, koje je protivpravno i koje je skrivljeno. To znači da opšti pojam krivičnog djela četiri konstitutivna elementa : djelo, predviđenost (određenost) u zakonu, protivpravnost i krivicu. Krivični zakonik polazi od konzistente koncepcije opšteg pojma krivičnog djela koja je dosljedno sprovedena u cijelom opštem dijelu. Riječ je ne samo o savremenijem shvatanju od onoga od kojeg se polazilo u ranijem jugoslovenskom krivičnom zakonodavstvu, već o tome da ono otklanja kako suštinske, tako i pravnodogmatske nedostatke i nedoslednosti dosadašnjeg rešenja.
Za razumijevanje krivičnog djela kao pravnog fenomena potrebno je imati u vidu da je krivično djelo istovremeno i socijalni i individualni fenomen: socijalni fenomen, kako u pogledu uslovljenosti tako i u pogledu vrijednosti i interesa koji će uticati na pravno određivanje krivičnog djela; a individualni fenomen, zbog činjenice da je krivično djelo ljudska radnja kao manifestacija određenog stanja svijesti, volje, motiva. Tek u jedinstvu socijalnog i individualnog momenta krivično djelo može biti pravilno shvaćeno i kao pravni fenomen.

Pojam
Krivično djelo je djelo čovjeka koje pravni poredak zabranjuje pod prijetnjom primjene krivične sankcije ili je to ljudsko ponašanje koje proizvodi štetnu posljedicu za društvo zbog koje ono reaguje primjenom krivične sankcije prema njegovom učiniocu. To je društveno negativan, štetan ljudski akt. Ali krivično djelo nije samo ljudski akt, već i negativna, štetna društvena pojava kojom se povrijeđuju ili ugrožavaju zaštićene vrijednosti, dobra ili interesi.
Dakle, krivično djelo je ponašanje čovjeka kojim se povrijeđuju naročito vrijedna pravna dobra bez kojih društvo ne bi moglo opstati, ili bi bila ugrožena njegova bezbijednost. Kada to kažemo očigledno je da krivično djelo shvatamo u moralnom smislu kao zločin koji je istovremeno suprotan moralu prihvaćenom u konkretnom društvu. Kako je krivično djelo opasno po društvo i moralno nedopušteno, učinilac zbog svog ponašanja zaslužuje prekor (kaznu) društva. Takav socijalni i moralni pojam krivičnog djela ukazuje na moralnu i socijalnu suštinu krivičnog djela, koja, u krejnjem slučaju, uvijek zavisi od kulturnih vrijednosti i ideoloških opredjeljenja konkretnog društva.