Organizovani kriminalitet

1. Koja su opšta obeležja savremenog organizovanog kriminaliteta?

S jedne strane imamo impozantan napredak, u naučnotehnološkom i uopšte civilizacijskom pogledu, do neslućenih razmera, a s druge strane imamo ekspanziju, najmračnijih i najbizarnijih pojava, kao produkt organizovanog kriminala, prevashodno iz materijalnih razloga.
Ono što karakteriše organizovani kriminal, svakako je i činjenica, da se kriminalne grupe izuzetno brzo integrišu i adaptiraju, ne ograničavajući se na jedan kriminalni oblik ili delatnost, teritoriju i drugo, pa je saradnja internacionalnih kriminalnih organizacija razvijena na svim poljima.
Poznato je da organizovanom kriminalu pogoduju nestabilne institucije vlasti, krhke ekonomije i državne strukture podložne korupciji. U takvim uslovima on najbolje uspeva i širi svoje „zlokobne pipke“. Okolnosti u kojima se Srbija našla, tokom protekle dve decenije, predstavljaju flagrantan primer za pojavu, ukorenjivanje i raznolikost organizovanog kriminala, a potom njegovu ekspanziju do razmera koje je nemoguće kontrolisati.

 
2. Šta se podrazumeva pod kriminalom i kakvo je njegovo određenje u užem i širem smislu?

Kriminal predstavljaju sve one aktivnosti (i propuštanja) koje ugrožavaju, u određenom vremenskom razmaku, pojedina lica ili pak dobra u materijalnom i moralnom smislu, koja pripadaju tim pojedincima, raznim društvenim organima i organizacijama kao i društvu uzev u celini, a koje su inkriminisane u važećem kazneno-pravnim normama jedne zemlje, smatraju se i pravno tretiraju kao njen kriminalitet za to vreme.
U užem smislu kriminal predstavljaju sva registrovana i sankcionisana krivična dela na nekoj teritoriji u određenom vremenskom periodu. U širem smislu kriminal određuje sva ponašanja kojima su prekršene krivično-pravne norme, bez obzira na to da li su vinovnici poznati ili ne, da li je prema njima pokretan krivični postupak i izrečene sankcije ili ne.

3. Podela kriminaliteta?

Tradicionalno prihvaćena podela je ona koja se odnosi na vrstu objekta zaštite i KD kojim se napada zaštitni objekat pa tako imamo:

1. Opšti kriminalitet
2. Privredni kriminalitet
3. Politički kriminalitet
4. Ekološki i
5. Kompjuterski ili sajber kriminalitet

Kriminalitet se razvrstava i prema nekim drugim kriterijumima npr. maloletnički kriminalitet, saobraćajni, profesionalni, povratnički i dr.

4. Koji su osnovni problemi koji se javljaju u definisanju pojma organizovanog kriminaliteta?

Zbog svoje sveobuhvatnosti i različiih vidova ispoljavanja, postoje mnoge definicije, slične i različite, ali nijedna sveobuhvatna i sveprihvaćena.
Kroz istoriju definicija organizovanog kriminaliteta se menjala, ali je njena suština ostala ista. To je aktivnost kriminalnih grupa ili organizacija čiji je cilj protivzakonito obavljanje poslova, odnosno organizacija ili mreža sa ciljem vršenje krivičnih dela radi sticanja koristi ili moći.
Rezultati brojnih teorijskih istraživanja ukazuju nam na osnovni problem koji se javlja u definisanju pojma organizovanog kriminaliteta, s obzirom na to da neki autori smatraju da svi oblici grupnog kriminalnog delovanja ne predstavljaju i organizovani kriminalitet. Pobornici ovog mišljenja ističu da je za postojanje organizovanog kriminaliteta, pored elemenata koji karakterišu organizovano kriminalno delovanje, nužan još jedan element -veza kriminalne organizacije sa državom i njenim organima.
Analizom sadržaja kriminološke i krivičnopravne naučne i stručne literature koja je bila dostupna, može se zaključiti da ne postoje identični stavovi među autorima o nužnosti postojanja veze kriminalne organizacije sa državom i njenim autorima, kao bitnog elementa organizovanog kriminaliteta, mada većina autora smatra da organizovani kriminalitet uključuje vezanost za delovanje u okviru javnih institucija i povezanost sa organima vlasti.

5. Kako organizovani kriminalitet definišu pojedini strani autori (Malc, Eliot, Bečer)

Definiciju koja je kasnije postala osnov za sve druge definicije dao je Majkl Malc(Michael Maltz) prema kojoj „..kriminalne i duge nezakonite aktivnosti velikih, trajnih, multi ekonomskih organizacija koje su osnovane pre svega u kriminalne svrhe, uz rešenost da koriste korupciju i nasilje u svojim aktivnostima”.
Eliot smatra da organizovani kriminalitet u svom sadržaju, pored organizovanosti, planiranja, podele zadataka, discipline i odgovornosti unutar kriminalne organizacije čiji je cilj ostvarivanje dobiti i profita, obuhvata i određenu vezu sa državom i pojedinim njenim organima, u vidu saradnje organa koji primenjuju zakon sa onima koji ga ne poštuju i žele da ga izigraju. Takođe, ovaj autor smatra da je organizovani prestup smišljen društveni poremećaj u kome grupa koja ima ovlašćenje da primeni zakon, sarađuje u gaženju zakona. U vezi s tim, ovaj autor navodi da se pod organizovanim prestupom u stvari „podrazumeva uzajamni dogovor profesionalnih prestupnika da se na različite načine pomažu. Pri tome, posebno se misli na prećutne sporazume koji se zaključuju između profesionalnih prestupnika i drugih službenika koji se staraju o primeni zakona, a da bi se ovi prvi zaštitili od hapšenja i kažnjavanja”.
Bečer (Boettcher) naglašava da se organizovani kriminalitet odlikuje uređenim zajedničkim delovanjem više lica (koja teže da ovo bude trajno) sa ciljem da se ostvare direktno ili indirektno poslovno pokriveni profiti ili pak uticaj u oblasti javnog života tako što će pribaviti i nuditi zakonom zabranjene ili kontrolisane proizvode i usluge, preuzimati, odnosno kontrolisati legalna preduzeća, vršiti krivična dela (radi obogaćivanja), težeći da ilegalnim metodama ostvare stvarne monopole.