Plate i naknade po osnovu rada

UVOD

Plate i naknade po osnovu rada su osnovno pravo radnika i njegovo zakonsko pravo je da bude plaćen za rad, zastićen na radu, naplati naknadu za prekovremeni rad, povredu, godišnji odmora sve je to zaštićeno pravo radnika sa zakonom o radu.
Isto tako zakonom je određeno pravo radnika i poslodavca i njihove obaveze prema državi koje su vezane za prijavu radnika, zdravsteno i socijalno osiguranje, porez i doprinosi za plate a isto tako i obaveze radnika i poslodavcu i državi koje se ugovaraju kolektivnim ugovorom ili posebnim ugovorom između radnika i poslodavca a koji ne smije biti van zakonskih okvira.
2
Plate i naknade po osnovu rada
Osnovna zarada za najjednostavniji posao u posebnim kolektivnim ugovorima i kod poslodavca ugovara se za period koji ne može biti duži od šest mjeseci i u iznosu koji ne može biti niži od prethodno utvrđenog iznosa. Osnovna zarada za poslove koje zaposleni obavlja, za karakteristične poslove u posebnom, odnosno za grupe poslova u kolektivnom ugovoru kod poslodavca, utvrđuje se množenjem osnovne zarade za najjednostavniji posao sa koeficijentom posla. Koeficijent za utvrđivanje osnovne zarade za poslove koje zaposleni obavlja, utvrđen kolektivnim ugovorom kod poslodavca, sadrži sljedeće elemente: složenost, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu. Koeficijent može biti utvrđen bez uslova rada, ako se radi o poslovima na kojima je zaposleni povremeno, u toku rada, izložen otežanim uslovima rada, pri čemu za vrijeme rada provedenog na tim poslovima ima pravo na dodatni koeficijent za rad u tim uslovima, u skladu sa kolektivnim ugovorom kod poslodavca. Osnovna zarada zaposlenog ugovara se ugovorom o radu, u iznosu koji ne može biti niži od osnovne zarade utvrđene u kolektivnom ugovoru kod poslodavca, odnosno od osnovne zarade za karakteristične poslove utvrđene u posebnom kolektivnom ugovoru. Zarada zaposlenog određuje se na osnovu osnovne zarade utvrđene u kolektivnom ugovoru kod poslodavca i obima i kvaliteta obavljenog posla, u odnosu na utvrđene normative i standarde rada, odnosno utvrđene programe rada. Normative i standarde rada i kriterijume i mjerilima na osnovu kojih se mjeri radni učinak zaposlenog, utvrđuje poslodavac polazeći od tehničko-tehnološke opremljenosti procesa rada i optimalnog korištenja radnog vremena. Poslodavac je dužan da blagovremeno upozna zaposlenog sa normativima i standardima rada i kriterijumima i mjerilima za utvrđivanje zarada, kao i o njihovim promjenama.
3
Poslodavac, odnosno njegov nadležni organ, dužan je da prilikom pregovaranja i potpisivanja kolektivnog ugovora, dostavi sindikatu normative i standarde rada i kriterijume i mjerila za utvrđivanje radnog učinka zaposlenog, ako oni predstavljaju elemenat za utvrđivanje zarada. Normativi i standardi rada i kriterijumi i mjerila za utvrđivanje radnog učinka, koji su na snazi na dan ugovaranja osnovne zarade za najjednostavniji posao, ne mogu se mijenjati bez saglasnosti sindikata, dok je na snazi ugovorena osnovna zarada za najjednostavniji posao. Izuzetno, ako dođe do značajne promjene tehničko-tehnološke opremljenosti procesa rada, poslodavac može izvršiti izmjene normativa i standarda rada bez saglasnosti sindikata, poštujući propisane tehničko-tehnološke normative nove opreme. Sindikat može zahtijevati stručnu arbitražu normativa i standarda. Arbitražu vrši komisija sastavljena od stručnjaka koje, sporazumno, odrede poslodavac i sindikat. Nalaz Arbitraže je obavezujući za strane u sporu,troškove Arbitraže snosi poslodavac. Zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu, i to: 1.za rad na dan praznika koji je neradni dan; 2.za rad noću, ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade; 3.za rad u smjenama, ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade 4.za prekovremeni rad; 5.po osnovu vremena provedenog na radu za svaku punu godinu rada ostvarenu u radnom odnosu, uvećanog za staž osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem. Ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova, procenat uvećanja zarade ne može biti niži od zbira procenata po svakom od osnova uvećanja. Kolektivnim ugovorom kod poslodavca, odnosno posebnim kolektivnim ugovorom, mogu se utvrditi veći iznosi izraženi u procentima po osnovu uvećanja. Kolektivnim ugovorom kod poslodavca može se, u skladu sa zakonom, utvrditi pravo zaposlenog na zaradu iz dobiti.

4
Zarada iz dobiti se isplaćuje na osnovu utvrđenih rezultata poslovanja, po godišnjem obračunu ili na osnovu procijenjenih rezultata prije utvrđivanja godišnjeg obračuna, u skladu sa kolektivnim ugovorom kod poslodavca. Poslodavac može zaposlenom ponuditi zaključivanje ugovora o radu pod izmijenjenim uslovima, vezano za isplatu minimalne zarade, pod sljedećim uslovima: 1.poremećaja u procesu poslovanja u preduzeću ili dijelu preduzeća, i to: poslovanje sa gubitkom; nedostatak posla, a koji utvrđuje nadležni organ poslodavca, po prethodno pribavljenom mišljenju reprezentativnog sindikata; 2.minimalna zarada se može ugovoriti dok traju poremećaji u poslovanju navedeni u prethodnoj alineji, a ne duže od šest mjeseci u toku kalendarske godine. Poslodavac je dužan da zaposlenom isplati razliku između minimalne zarade i zarade na koju zaposleni ima pravo po kolektivnom ugovoru kod poslodavca, odnosno ugovorom o radu, u roku od 9 mjeseci od mjeseca u kome je isplaćena zadnja minimalna zarada. Poslodavac je dužan da zaposlenom isplati naknadu zarade za vrijeme odsustvovanja sa rada, pored slučajeva utvrđenih zakonom, i u sljedećim slučajevima:
• davanja tkiva i drugih organa u humanitarne svrhe;
• prisustvovanja sjednicama i seminarima državnih organa, organa uprave i lokalne samouprave, organa privredne komore, udruženja poslodavaca, organa upravljanja koposlodavca, organa sindikata i saveza sindikata;
• stručnog osposobljavanja i usavršavanja radi potrebe procesa rada kod poslodavca.