Pojam metodologije

1. POJAM METODOLOGIJE
Proučavanje metodologije omogućuje šire i svestranije upoznavanje sa naukom u njenoj delatnoj strani, drugim rečima, omogućuje da se vidi šta naučnici rade u svom laboratoriju, kabinetu ili na terenu, da se bolje upoznaju putevi i sredstva pomoću kojih naučnici dolaze do pojedinih saznanja i da se shvati logika koja povezuje u misaonu celinu najraznovrsnije postupke naučne delatnosti. *“METODOLOGIJA (grč. methodos – put, način dolaženja do saznanja, logos – nauka) – predstavlja granu logike, koja se bavi valjanošću primene naučnih metoda u pojedinačnim, konkretnim naukama“ (Marinković 2014: 90). Dakle, radi se o opštim logičko-metodološkim pretpostavkama kojima se mora raspolagati pre nego što se primeni neki konkretan naučni metod ili konkretna istraživačka tehnika. Svaka nauka mora da ispoštuje određene opšte metodološke procedure i principe. U tom smislu opšta logičko-metodološka pravila važe podjednako za sve nauke, bez obzira na njihovu podelu na prirodne i društvene; nomotetske i ideografske; teorijske ili istorijske. Posebnu pažnju metodologija posvećuje logičkim, tehničkim, organizacijskim i strategijskim aspektima.
• Logički aspekti podrazumevaju sva pravila koja se odnose na definisanje pojmova, konstruisanje definicija, stvaranje klasifikacija i tipologija, izvođenje zaključaka i dokaza, kao i na procedure koje se odnose na provere hipoteza i teorija;
• Tehnički aspekti podrazumevaju korišćenje svih onih posebnih tehnika pomoću kojih nauka nastoji da dođe do saznanja (posmatranje, intervju, anketa, eksperiment, poređenje, korišćenje statistike, korišćenje istorijskih izvora itd.);
• Organizacijski aspekti se odnose na ona metodološka pravila koja podrazumevaju najoptimalnije organizacione forme naučnog rada, međusobnu komunikaciju i razmenu iskustava među istraživačima, veštine timskog rada u procesu istraživanja itd.;
• Strategijski aspekti se odnose na postavljanje jasnih dugoročnih teorijskih ciljeva i praktičnih uslova za njihovo ostvarivanje.
Metodologija, pored ovih normativnih zadataka (kako treba da bude organizovano istraživanje), ima i svoju kritičku ulogu, sugerišući na granice nauke i naučnog istraživanja, kao i na njene moguće zablude.
2. RAZLIKE IZMEĐU METODOLOGIJE I METODA

METODOLOGIJA, kao logička disciplina koja proučava metod, razvija njegova logička načela, nastoji da sistematizuje i oceni istraživačko iskustvo jedne nauke, mnogo je samostalnija u odnosu prema osnovnoj istraživačkoj delatnosti određene nauke. Primarna funkcija metodologije sastoji se u logičko-epistemološkoj kritici čitave naučno-istraživačke prakse u svim njenim logičkim, tehničkim, organizacijskim i strategijskim aspektima.
Iako postoji veliki broj naučnih disciplina i u okviru njih još veći broj različitih vrsta istraživanja, metodologija je, kao univerzalna nauka (tzv. metametodologija), definisala izvesne standarde i pravila po kojima se sastavlja svaki naučni projekat i svako naučno istraživanje. Bez obzira, dakle, o kojoj se naučnoj oblasti radi i o kom nivou istraživačkog rada, projekat naučnog istraživanja mora imati standardnu strukturu koja se poštuje u celom svetu. Određena odstupanja su naravno moguća, a determinisana su uskim specifičnostima konkretnog istraživanja.

METOD je način istraživanja koji se primenjuje u nekoj konkretnoj nauci. Kao takav nerazdvojan sastavni deo nauke, gotovo je srastao sa teorijskim shvatanjima te nauke i razvija se u najtešnjem dodiru sa onim zadacima koje nauka treba da reši u jednom periodu. Zbog toga nije retka pojava da u nekoj nauci postoji više metoda i različitih shvatanja o najrazumnijem načinu organizovanja naučne delatnosti.
Tokom svog postojanja društvene nauke su ispoljile neuporedivo veći broj problema i protivrečnih odnosa između njihovih teorija i sveta empirijskih činjenica. Ove značajne razlike proizilaze, pre svega, iz razlike u samim predmetima proučavanja, a potom i iz razlika u metodološkim mogućnostima. Drugim rečima, društveni i prirodni svet se razlikuju, a time su postavljena i drugačija pravila za pristup i saznavanje tih svetova. Društvene nauke ne mogu u istoj meri i u istom obimu da se služe metodama i istraživačkim postupcima prirodnih nauka. Posebno ne najkorišćenijim i najpouzdanijim eksperimentalnim metodama. Postoje jasne etičke i metodološke granice primene eksperimenta u društvenim naukama.