Selo u poeziji

U V O D

Razvoj u engleskoj sentimentalizma u književnosti XVIII veka najranije se ispoljava u poeziji. Racionalno-moralistički stav engleskog klasicizma, koji je posebno jasno zastupljen u stvaralaštvu Aleksandra Poupa ( Alexander Pope), već u drugoj četvrtini XVIII veka zamenjuje se poezijom zasnovanom na osećanju, uglavnom lirskom. Protest protiv buržoaske stvarnosti, bez revolucionarne oštrine u Engleskoj, dobija oblik povlačenja u svet intimnih, unutrašnjih doživljaja čovekove duše, povlačenja u usamljenost i lirsku kontemplaciju. Priroda, sentimentalno prijateljstvo i ljubav srodnih duša, proste radosti porodičnog života, slike patrijahalnog života, koji još nije zahvatilo raspadanje buržuaske civilizacije, – to su glavne teme sentimentalne poezije. Za datum zvaničnog početka romantičarskog u Engleskoj, mnoge starije istorije engleske književnosti uzimaju datum objavljivanja Vordsvortovih i Kolridžovih ”Lirskih balada” ( Lyrical Ballads, 1798). Međutim, talas romantizma u Engleskoj javlja se mnogo ranije i gotovo je nemoguće sasvim tačno kada, ali je svakako izvesno da su neki pesnici pre Vordsvorta i Kolridža u svojim delima pokazivali jasne odlike romantizma: među njima vremenski najbliži, i svojim stvaralaštvom najsličniji romantičarima su Viljem Blejk i Robert Berns. Teme kojima se bave pesnici ovog doba su prirodnost, ljubav prema prirodi (smatra se učiteljem, vidarem, čak i otelovljenjem Boga), vera u prirodnog čoveka, oduševljenje za detinju neizveštačenost i jednostavnost, romantičarski individualizam i nemir, strasna osećanja i ekstremnost, slobodoumlje, političnost, moć mašte, zaljubljenost u daleko, duh demokratizma itd.

2 SELO U POEZIJI SENTIMENTALIZMA

U ranijim fazama engleske sentimentalne poezije selo i srećni život patrijahalnog seljanina prikazuju se isključivo u idiličnim bojama, u skladu sa sentimentalno-demokratskim simpatijama pesnika ovog pravca (Tomson, Grej…). Tek u drugoj polovini XVIII veka, a u vezi sa predstojećom industrijskom revolucijom i sa opštim zaoštravanjem socijalnih protivrečnosti, gubi seoska tematika svoj idilični karakter, i sentimentalna poezija otkriva doista realistične slike siromašenja i moralne degradacije engleskog sela ( Goldsmit, Kuper, Krab). Džems Tompson ( James Thompson, 1700-1748) u svojim opisima teži da da objektivnu sliku prirode, opšte konture predmeta i atmosferu svetlosti i senke, zvukova i boja, kojom su ti predmeti okruženi, a izbegava subjektivnu lirsku obojenost pejzaža, karakterističnu za kasnije sentimentaliste. Omiljena tema njegovih opisa jeste engleski pejzaž: pitome doline, šumarci i livade, potoci i reke, koji pejzažu daju živost, stada mirno pasu, rasuta sela. U istim takvim vidovima prikazuje se Tompsonu i život životinja i ljudi, koji je u vezi sa životom prirode: prolećne pesme ptica i njihova jesenja seoba, lov i ribolov, slike seoskog života, koje se menja u skladu sa godišnjim dobom. U proleće opisuje orača i sejača na radu, a u leto – pranje i striženje ovaca, u jesen – žetvu koja se završava veselom gozbom, a u zimu – seljačku večeru i seoske zabave, ili žalosnu sudbinu zadocnelog putnika koji je zalutao u snežnoj vejavici. Tomsonov sentimentalni demokratizam nalazi izraza ne u kritici postojećih društvenih odnosa, nego u idealu usamljenog i kontemplativnog života, daleko od taštog i sebičnog sveta, u mirnom utočištu u krilu prirode; kao takvim utočištem čini mu se patrijahalna idila seoskog života, srećnog u svojoj ograničenosti.