Sistem nacionalne bezbjednosti SAD

UVOD

Savremeni bezbjedonosni izazovi, koji se javljaju u oblastima politike, ekonomije, finansija, energetike, ekologije, religije, kulture, informatike i drugih oblasti društvenog života, nameću potrebu uključivanja većeg broja državnih i društvenih organizacija u poslove kojima se osigurava nacionalna bezbjednost. Pored povećavanja broja orga nizacija, koje se bave pitanjima nacionalne bezbjednosti, postoji potreba da se na bezbjednosne rizike, izazove i prijetnje odgovori na jedinstven i usklađen način što dovodi do usložnjavanja pojmova „nacionalna bezbjednost“ i „sistem nacionalne bezbjednosti“.
Iz činjenice da je država bila i ostala važan činilac u organizovanju bezbjednosti (do razvoja građanskog društva i je- dini činilac) i da je bezbjednost ustavna institucija – ona mora da posjeduje odgovarajući sistem svoje organizovanosti i uređenosti. Sistem bezbjednosti kao cjelovita i jedinstvena djelatnost svakog konkretnog društva uključuje skup činilaca i njihovih akcija u miru, vanrednim prilikama i ratu. Svi činioci bezbjednosti međusobno su  povezani na osnovu jedinstvenih načela političkog sistema i pravnog poretka zemlje.

Aktuelizaciji pristupa bezbjednosti posebno su doprinijele asimetrične prijetnje bezbjednosti kao što su terorizam i organizovani kriminal, odnosno proces „sekuritizacije“ socijalne nestabilnosti, ekonomskih problema, problema u vezi s migracijama, ugrožavanjem životne sredine, epidemijama zaraznih bolesti i drugim pojavama i procesima koji u tradicionalnom konceptu bezbjednosti nisu prepoznavani kao bezbjednosni procesi i pojave. Na tragu tih ten- dencija razvili su se novi bezbjednosni koncepti, od kojih je koncept ljudske bezbjednosti nastao 1994. godine u okviru Ujedinjenih nacija (kasnije ga je podržao veći broj država, pored kojih su Japan i Kanada zauzeli posebno istaknuta mjesta). Čini se da različiti pristupi bezbjednosti samo različito vide ulogu institucija  države  i međunarodnih  organizacija  povodom  ostvarivanja bezbjednosti, dok oko centralne uloge države u postizanju nacionalne i međunarodne bezbjednosti ne postoje ozbiljna sporenja. Državne institucije su i dalje odgovorne za bezbjednost države i građana, s tim što se „bezbjednosne“ aktivnosti značajno proširuju i krug državnih institucija,koje dobijaju određene zadatke u nacionalnoj bezbjednosti postaje veći.
Odnosi između institucija, koji se zasnivaju povodom nacionalne bezbjednosti, jesu dinamični i uzajamni. Sigurno je da politički sistem svake zemlje određuje da li se širem (ili užem) krugu subjekata određuju obaveze u sistemu nacionalne bezbjednosti, na koji način se ti subjekti angažuju, kakva su njihova prava i obaveze i slično.

Razvojem  sistema bezbjednosti  država nastoji da obezbijedi svoju cjelovitost. Sistem nacionalne bezbjednosti ima elemente koji su pretežno okrenuti rješavanju unutrašnjih bezbjednosnih problema (policija, službe bezbjednosti, organizacije za djelovanje u vanrednim situacijama, privatna bezbjednost, pravosudni sistem i drugo) i elemente koji su pretežno okrenuti „prema spolja“, kao što su oružane snage, odnosno vojska i obavještajne službe, koje su pored unutrašnjih pravnih normi podvrgnute i međunarodnim normama. Sa opštim normama međunarodnog prava moraju biti usklađene i unutrašnje pravne norme kojima država reguliše svoju bezbjednost. Pored toga, država mora da odgovori i bilateralnim i multilateralnim međunarodnim ugovorima koje je prihvatila u vezi s bezbjednošću. Sve to ukazuje na snažnu određenost sistema nacionalne bezbjednosti svake zemlje međunrodnim obavezama, koje su prihvaćene od nadležnih državnih organa.

Na osnovu tih činjenica može da se zaključi da sistem nacionalne bezbjednosti predstavlja podsistem širih društvenih sistema, na čijim načelima se zasniva. Istovremeno, on predstavlja izuzetno složen sistem sačinjen od niza podsistema i elemenata, koji su funkcionalno povezani.

Sistem nacionalne bezbednosti, u kojem ga mi danas poznajemo, nastao je razvojem nacionalnih država i kapitalističkog načina proizvodnje. U to vreme došlo je do usložnjavanja državnog aparata, kao posledice teritorijalnog širenja država, tehničko-tehnološkog  napretka, političkih promjena, ali i novih bezbjednosnih rizika koje je taj napredak doneo sa sobom.