Sus motori

1. UVOD
Energija koja je potrebna za ostvarivanje radnog ciklusa motora SUS, dobija se putem hemijske reakcije sagorijevanja goriva neposredno u cilindru motora. Kod motora SUS primjenjuju se skoro, isključivo, tečna i gasovita goriva. Sva goriva za motore, sastoje se iz ugljovodonika čiji se molekuli sastoje iz ugljenika i vodonika. Klipni motori su zavisni od kvaliteta goriva. Motorski zahtjevi za gorivom oslikavaju uslove za normalno sagorijevanje goriva u motoru. Za pogon automobilskih motora, i pored pokušaja primjene drugih alternativnih goriva, još uvek dominiraju ( sa udjelom od preko 98 % ) goriva fosilnog porekla dobijena frakcionom destilacijom nafte. Prema evropskim planovima razvoja, alternativna goriva trebalo bi da učestvuju u ukupnoj potrošnji goriva u 2020. godini sa 20 %. Tečni naftni gas postao je jedno od najvažnijih alternativnih goriva na globalnoj automobilskoj sceni i jedan od najvažnijih faktora za modifikaciju motora sa unutrašnjim sagorijevanjem. Sve većim zahtevima za očuvanjem prirode i rigoroznijim normama koncentracije štetnih gasova u vazduhu, TNG bi trebalo da postane jedno od primarnih goriva u auto – industriji, tako da je ekološka preporuka da se TNG svrsta među prioritetna alternativna goriva.

2. GORIVA ZA MOTORE SUS

Gorive materije predstavljaju takve supstance koje sagorijevanjem – procesom burnog sjedinjavanja sa kiseonikom, pored materijalnih produkata procesa (produkata sagorevanja), oslobađaju određenu količinu toplote. Za razliku od drugih termogenih materija (nekonvencionalna goriva), koje u nekom drugom termogenom procesu mogu dati određenu količinu toplote, konvencionalna ili klasičnim goriva oslobađaju toplotu samo u termogenom procesu sagorevanja. Kao takva, goriva danas predstavljaju osnovni izvor za dobijanje toplotne energije i ušla su u sve pore našeg života.
Goriva se koriste počev od domaćinstava preko termoenergetskih i termotehničkih postrojenja svih vrsta (kotlova, industrijskih i metalurških peći), klipnih motora sa unutrašnjim sagorijevanjem, do mlaznih i raketnih motora. Da bi se određena materija mogla koristiti kao gorivo, mora ispuniti određene zahtjeve, i to:
• da sagorijevanjem u kratkom vremenskom intervalu daje određenu količinu toplote koja se može ekonomično koristiti,
• da se u prirodi može naći u dovoljnim količinama,
• da se lako može eksploatisati,
• da ne sadrži prekomjernu količinu negorivih materija,
• da daje produkte sagorijevanja koji nemaju štetan uticaj na materijale koji se koriste u
procesu,
• da imaju povoljne ekološke karakteristike na okolinu (da su produkti sagorevanjabezopasni po okolinu – pojam “idealnog goriva”).
Današnji veliki broj vrsta goriva javlja se kao posledica činjenice da se prirodna goriva, kakva se dobijaju neposredno po vađenju izzemlje, prerađuju složenim procesima u cilju dobijanja kvalitetnijih goriva, pogodnijih i efikasnijih za specifične namjene korišćenja. Kao primjer može se navesti nafta. Ona je prvobitno prerađivana i korišćena samo za dobijanje petroleja za osvetljenje. Benzin i mazut, dobijeni prilikom prerade, nisu imali primjenu i smatrani su krajnje nepotrebnim i opasnim.
Sa konstruisanjem gorionika, mazut je postao cijenjeno i traženo gorivo za industrijske peći i kotlove. Sa pojavom i razvojem klipnih motora, motornih vozila i vazduhoplova, počeo je da se koristi i benzin. Petrolej se koristi danas za pogon mlaznih motora. Tako iz nafte dobijamo niz dragocijenih goriva:
• gorive gasove,
• gorivo za Otto motore ( benzin ),
• gorivo za mlazne motore ( petrolej ),
• goriva za dizel motore,
• goriva za raketne motore,
• goriva za industrijske peći i kotolove.
Broj danas korišćenih goriva je veći i zato što doskora zanemarivana goriva mogu biti iskorišćena, uz veću cijenu dobijanja, s obzirom na rastuću nestašicu energetskih izvora. Opšta podjela vrši se najčešće prema njihovom agregatnom stanju i prema načinu dobijanja. Prema agregatnom stanju goriva se dijele na čvrsta, tečna i gasovita, a prema načinu dobijanja na prirodna i prerađena. Pod prirodnim gorivima podrazumijevamo ona goriva koja se nalaze u prirodi i koja se mogu koristiti već posle odstranjivanja grubih primjesa. Prerađena goriva dobijaju se ili preradom prirodnih ili procesom u kome učestvuju i prirodna i vještačka goriva.
Kod prerađenih goriva bliža podjela obuhvatila bi primarna i sekundarna prerađena goriva dobijena primarnim odnosno sekundarnim procesima prerade. Tako bi benzin, dobijen osnovnim procesom prerade nafte, kojim se vrši samo fizičko razdvajanje nafte na niz produkata, bio produkt primarne prerade, a benzin dobijen postupkom krekovanja ( razlaganja težih naftnih derivata na lakše ) bio bi produkt sekundarne prerade. Benzin dobijen iz uglja, postupkom sinteze, bio bi, analogno prethodnom, sintetički benzin.