Tipovi nasljeđivanja

  Uvod:

Zakoračenje u polje genetike je bio veliki napredak u nauci. U svijetu gena, koji iz dana u dan zahvata sve veće dimenzije, nalaze se odgovori na pitanje zašto smo ovakvi kakvi jesmo. Ako uzmemo u obzir da ,,nas’’ ima oko 7 000 000 000 na ovom svijetu, onda shvatimo da ima 7 000 000 000 pitanja i još više odgovora na njih. Polazeći od te teze zaključujemo da je posao odgovaranja na sva ta pitanja previše zahtjevan. No, svijet genetike otkriva neke svoje principe i zakone koji donekle uopštavaju i sistematizuju procese stvaranja naših osobina i samim tim i naših ličnosti.
Nažalost, u sklopu naših ličnosti se često nađu i neki poremećaji, neke bolesti. Otkrivanjem zakona nastanka i prenošenja tih ,,grešaka’’ omogućeno nam je njihovo predviđanje, u mnogim slučajevima i sprečavanje istih. Tako je definisano nekoliko tipova nasljeđivanja koji nam pružaju mogućnost da uđemo u suštinu problema.

 
Uvodni pojmovi:

ALEL – ,,Skraćenica za alelomorf. Jedna od dvije ili više alternativnih formi jednog gena na istom lokusu homologih hromozoma. Ako postoji više alelnih formi jednog gena, pojava je poznata kao multipli alelizam.’’

HOMOZIGOT  I  HETEROZIGOT- ,,Ako se gen javlja u dvije alelne forme (na primjer A i a) u odnosu na dati lokus, mogu se formirati tri različita genotipa: AA, Aa i aa. Genotipovi koji sadrže jednake alelogene (AA, aa) označavaju se kao homozigoti, a genotip sa različitim alelogenima (Aa) označava se kao heterozigot.’’

GENOTIP – ,,Genetičke konstitucije, tj. alelogenski sastav nasljednog materijala u određenom živom sistemu (ćeliji, organizmu) koji uslovljava fizički izgled tog sistema. Sveobuhvatnost nasljednih činilaca, gena koji postoje u ćelijskim hromozomima. Ako se posmatra samo jedan lokus, genotip diploidnog organizma je određen parom alela koji zauzimaju odgovarajuća mjesta u homologim hromozomima.’’

FENOTIP – ,,Sveukupnost osobina koje karakteriše jedan organizam. Nastaje kroz interakciju genetičkih činilaca koji determinišu razviće ovih osobina i faktora sredine pod kojima se to razviće dešava. Ne odnosi se samo na morfološke odlike jedinki, već isto tako na karakteristike koje označavaju sposobnost jedinki da obave neku radnju, na fiziološke ili biohemijske odlike pojedinih procesa, ili na odlike određenih stupnjeva. Fenotip u užem smislu odnosi se na izgled ( i variranje) jedne određene osobine ( na primjer oblik zrna graška, bojaq očiju ljudi, brzina preadultnog razvića nekog insekta, prisustvo-odsustvo aktivnosti nekog enzima).’’