Uloga državnih organa u prevenciji maloletničkog prestupništva

Uvod

Sistem maloletničkog pravosuđa se razvija i na unutrašnjem i na međunarodnom planu. Svaka zemlja ima neki vid ovog sistema. Nacionalna pravila su različita, održavajući ne samo različite pravne sisteme, već i kulturne i  istorijske vrednosti, regionalnu ili nacionalnu politiku i različite političke interese. Međutim, ono što predstavlja osnovni zahtev u ovoj oblasti je da maloletničko pravosuđe mora biti svaćeno kao nerazdvojni deo nacionalnog razvojnog procesa svake zemlje.
Kao izuzetno kompleksna tema maloletničko pravosuđe obuhvata sistem i organizaciju zaštite prava, i to u odnosu na najosetljivije i najugroženije grupe dece: one koja su izložena zlostavljanju i zanemarivanju ili čiji je razvoj ugrožen poremećajima u funkcionisanju porodice, i one koja su u sukobu sa zakonom. S obzirom na saznanja o posledicama zlostavljanja dece i etiološkim faktorima prestupništva, između tih grupa dece je moguće staviti znak jednakosti. Konvencija o pravima deteta usvojena u okrilju Generalne skupštine UN 1989. godine, kao i drugi međunarodni dokumenti, sadrže standarde i norme koji upućuju na obaveze države i državnih organa u odnosu na očuvanje porodice. U oblasti reakcije na prestupništvo mladih Konvencija o pravima i deteta gradi jedan novi, korporativni model

Model alternativnog postupanja, korporativni model

Kada je reč o alternativnom postupanju ono se ogleda kako u širokom procesnim mogućnostima izricanja različitih mera u odnosu na maloletnog prestupnika, pri čemu je njihovo izvršenje prilagođeno ličnosti maloletnika i potrebi uspešnog suzbijanja njegovog društveno neprihvatjivog ponašanja. U teoriji se nazivaju i diverzioni modeli, a sam naziv je preuzet iz anglosaksonske terminologije i ima dvostruko značenje u smislu primene ovog oblika postupanja.
Teži se skretanju sa klasičnog krivičnog postupka i individualizaciji tretmana maloletnika, zavisno od težine kojom pogađaju učinioca, odnosno njegovom doživljavanju tih mera. U osnovi, primena ovog koncepta zasniva se na jačanju lične odgovornosti maloletnog učinioca krivičnih dela, prihvataju te odgovornosti, te uključivanju u pojedinim slučajevima žrtve. Uvek treba imati u vidu da savremeni sistemi maloletničkog pravosuđa navedene mere ustanovljavaju i kao vid alternativnih krivičnih sankcija koje se mogu međusobno kombinovati, s obzirom na konkretnog maloletnog učinioca krivičnog dela.

 
Značaj krivičnopravne zaštite maloletnih lica

Postoje dva glavna materijalna pretpostavka u socijalne zaštite maloletnih lica.
1.    Da je izvršeno krivično delo maloletnog učinioca krivičnog dela simptom problema u procesu socijalizacije;
2.    Da je izvršeno krivično delo povod ili polazna tačka za pokretanje postupka i
3.    Da je osnovni cilj ovog postupka pružanje adekvatne zaštite u skladu sa razvojnim potrebama maloletnika i potrebe njegove društvene integracije.

Vaspitni nalozi
U Zakonu o maloletnicima, po prvi put, pored krivičnih sankcija, sadržane su i odredbe o vaspitnim nalozima koje predstavljaju mere sui generis, čiji je cilj da se ne pokreće krivični postupak ili da dože do njegovog obustavljanja. Na taj način Zakon polazi od načela supsidijarnosti primene krivične sankcije i davanja prednosti izvansudskim oblicima intervenisanja. Zakon o maloletnicima proširuje mogućnost primene diverzionih postupaka  i mera, omogućuje skretanje sa klasične krivične procedure i redefiniše prava maloletnika u odnosu na ulazak udiverzioni postupak, a kao svrhu vaspitnih naloga određuje: nepokretanje krivičnog postupka prema maloletniku, odnosno njegovu obustavu