Uloga policije u prevenciji kriminala

UVOD

Građansko društvo razvilo je građansko pravo koje se razlikuje od običajnog prava tipičnog za tradicionalno društvo. Jedan od njih je i krivično zakonodavstvo koje obuhvata niz zakonskih normi koje definišu ona ponašanja koja nisu dozvoljena. Kriminalitet je povezan sa određenim ponašanjem pojedinaca ili grupa, koje utiče na krivično zakonodavstvo. Protivpravno ponašanje čini štetu pojedincima, društvenim grupama ili društvu u celini i zbog toga policija kao i OUP utiču preventivno na društvo. Preventivne aktivnosti policije naročito imaju uspeha u onim oblastima gde postoji zajednički interes između građana i ovih organa. Posebna društvena opasnost je u značajnoj kriminalizaciji maloletničke populacije koja nije samo u primeni nasilja i to onog najopasnijeg već i u riziku od kriminalnog recidiva u dužem periodu. Budući da njihov kriminalni staž može da traje veoma dugo, društvo mora da preuzme preventive mere. U savremenim uslovima, kada kriminalitet sve više postaje društveno opasan i latentan, policija mora mnogo više nego ranije da mu ide u susret, utiče preventivno, da ga otkriva u pripremi i da prodorom u kriminalne sredine dolazi do saznanja o tajnom kriminalnom planiranju.
Sprečavanje krivičnih dela predstavlja jednu od najvažnijih funkcija policije, a zakonodavac je i predviđa kao posebnu, iako veliki broj ostalih poslova u manjoj ili većoj meri ima značaj u prevenciji kriminala.

NUŽNOST SARADNjE POLICIJE I DRUGIH DRŽAVNIH ORGANA I GRAĐANA U PREVENCIJI KRIMINALITETA

U nastojanju da se što uspešnije suprostavljamo kriminalitetu bilo je pokušaja da se, pored policijskih organa i organa pravosuđa na tome angažuju i drugi subjekti, što je rezultiralo samo delimičnim uspehom. Odnose između policije i javnosti pojedini teoretičari pokušavaju da prikažu kao odnose koji se izgrađuju na osnovu individualnih kontakata između policije i građana u dužem periodu.
Zajednička zainteresovanost državnih organa i građana da se suprostavljaju kriminalitetu određuje mesto, položaj, zadatke i njihovu koordinaciju u suzbijanju i sprečavanju kriminaliteta, a sve to zavisi od stepena razvoja demokratskih odnosa. U pojedinim državama postoje tendencije da se građani samostalno organizuju u lokalnoj zajedici radi preventivnog delovanja. Državni organi su veoma aktivni u ostvarivanju svoje represivne postdeliktne funkcije, dok je njihova funkija na preventivnom planu koji se odnosi na saradnju sa ostalim subjektima društva više poželjna nego što se u praksi ostvaruje. Za potpuniju saradnju na predkrivičnim osnovama za jedan broj policijskih poslova objektivni uslovi su veoma otežani, jer se organizatori i akteri kriminalnih radnji koriste posebim sredstvima, veštinama, profesionalnim znanjima kao i precizno razrađenim tehničkim metodama.
Organi unutrašnjih poslova imaju obavezu da se prilagođavaju demokratskim promenama u društvu kao i međunarodnim aktivnostima čime bi ispunili i svoju kriminalno – političku ulogu. Podrazumeva se aktivnost OUP preko pojedinih mera i radnji u odnosu na određena područja održavanja javnog reda i mira, sprečavanje i suzbijanje pojedinih krivičnih dela opšteg kriminaliteta pa i socijalno patoloških pojava koje imaju kriminogeni značaj, zatim imovinskog kriminaliteta, pre svega sprečavanje korupcije ali i angažovanje na drugim poslovima sprečavanja i suzbijanja kriminaliteta u kojima je saradnja moguća. Pojavni oblici krivičnih dela su veoma raznovrsni kao i metode kojima se služe njihovi akteri. Korupcija predstavlja,, tamnu brojku kriminaliteta ‘’ čiji su akteri lica sa visokim materijalnim, društvenim i neretko političkim statusom. Društveni i organizacioni aspekti saradnje policije i drugih subjekata na prevenciji kriminaliteta. Svest građana o potrebi suprostavljanja kriminalitetu u društvu postaje društvena potreba i opredeljenje u kome građani mogu samoinicijativno i sopstvenim zalaganjem da doprinesu sprečavanju kriminaliteta.

Učešće građana treba da se zasniva na pravnim i etičkim normama kao i na pozitivnim stavovima i reakcijama javnog mnjenja koje imaju poseban značaj kad je u pitanju podrška nekom šire postavljenom preventivnom programu i akciji. Jedan od osnovnih razloga oskudnosti prevencije u praksi policije je nedostatak pravih propisa o sprečavanju kriminaliteta koji bi te organe potpunije obavezivali na takvo postupanje. Pravni propisi bi trebalo da obuhvate saradnju policije sa pojedinim državnim organima, organima krivičnog pravosuđa, finansijskom policijom, centrima za socijalni rad, školom i porodicom. Resori javne i državne bezbednosti su organizaciono tehnički, kadrovski, stručno opremljeni tako da se suprotstave i najtežim oblicima kriminaliteta. To su one situacije kada je za određeno operativno postupanje potrebna stručnost, angažovanje većeg broja ljudi i tehnike.
U opštini i u višim društveno političkim zajedicama takođe je moguće ostvariti sistem prevencije u domenu saradnje. Ona se može organizovati na nivou subjekata u okviru opštine: mesnoj zajednici i radnim organizacijama, školama kao i centrima za socijalni rad. Predmet saradnje radne organizacije sa policijom može biti i zaštita službene, državne i poslovne tajne, fizičko, tehničko i protivpožarno obezbeđenje imovine, izrada planova zaštite od požara, izbor odgovarajuće opreme kada su u pitanju specifična zanimanja skopčana sa opasnošću ili rizikom.. Preventivna delatnost u vezi sa fizičkim obezbeđenjem objekata uglavnom predstavlja samostalnu delatnost samih organizacija. Policija bi mogla istovremeno da prikuplja informacije o eventualnim pojavama ili izvršenim krivičnim delima u radnoj organizaciji, da pruža pomoć i učestvuje u rasvetljenju takvih stanja.

PRAVNI OSNOV PREVENTIVNOG POSTUPANjA OUP

Zbog raznih oblika savremenog terorizma danas je u svetu pojačana represivna delatnost policije ali je i preventivni pristup veoma bitan. Temeljnije se izučavaju složeni odnosi između policije i javnosti, gde se uključuju i građani u borbu protiv kriminaliteta. Uključivanje građana predstavlja i minimalnu edukaciju, angažovanje medija na tom planu. Kriminalistika kao tipična represivna naučna disciplina, pod pritiskom svih tih procesa i tendencija postepeno prerasta u preventivnu naučnu disciplinu. U našem sistemu došlo je do promena koje utiču na kvalitet, tako što se koriste svetska preventivna iskustva u sistemu suprostavljanja kriminalitetu u kojem naši OUP imaju određenu funkciju u skladu sa našim ustavnim i zakonskim propisima.
Zakonsku regulativu preventivne delatnosti teško je prikazati izdvojeno upravo zbog oskudnosti zakonskih propisa koji se odnose na neposrednu preventivnu delatnost. U RS prevencija kriminala nije uređena jednim zakonom koji bi se sistemski odnosio na tu oblast, već je uređena velikim brojem zakona i podzakonskih propisa. RS nema zvanično usvojen dokument pod nazivom Nacionalna strategija za prevenciju kriminala, ali je 2008. Godine sačinjen Polazni okvir nacionalne strategije prevencije kriminala 2008. Godine.