Uvod u pravo

1.OPŠTI DEO
Da je pravna nauka jedna od najstarijih društvenih nauka, pokazuje njeno poreklo koje seže do
početaka evropske civilizacije, koji su postavljeni u antičkoj filozofskoj i društvenoj misli. Pravo
obuhvata skoro sve važne društvene odnose. Ideja prava je postojana, ali su njegove granice
nepouzdane. Ipak, te odnose pravo nadograđuje i pretvara u novu, pravnu stvarnost. Ta stalna
delatnost, izazvana postojanim ljudskim potrebama, pravnu nauku predstavlja kao jednu od
najstarijih nauka, a njenu pravnu teoriju kao jednu od najstarijih pravnih disciplina.
Predmet Uvod u pravo izučava osnovna i uvodna teorijska znanja o državi i pravu kao društenim
pojavama između kojih očigledno i na prvi pogled postoje mnogovrsni odnosi i međuticaji. Pri
tome, položaj i uloga proučavanja i sticanja znanja o državi nisu ništa manje značajna zbog toga
što je u nazivu ove naučne discipline sadržana samo reč pravo, a ne i reč država, jer je do toga
došlo isključivo zbog racionalizacije izražavanja, mehaničkim skraćivanjem naziva ove
discipline, što se inače čini i u mnogim drugim slučajevima.
Između Uvoda u pravo kao apstraktne pravne nauke i konkretnih pravnih nauka postoje brojne
veze. Uvod u pravo obrađuje materijal koji dobija od konkretnih pozitivnopravnih, istorijskopravnih
i drugih disciplina, ali je njegov glavni zadatak da iz tog materijala izvuče najviše
pojmove i zakonitosti koji važe za sve države i prava. Zbog toga se za Uvod u pravo kaže da je
osnovna nauka, jer pruža osnovna naučna znanja o državi i pravu, njihovoj suštini i povezanosti
sa drugim srodnim pojavama. Ukratko, apstraktna pravna nauka, Uvod u pravo, proučava državu
i pravo kao objektivne društvene pojave, dok konkretna pravna nauka, pravna dogmatika ili
pravna istorija, istražuje konkretnu državu ili pravo u celini ili njihov pojedini deo.
Posebna naučna disciplina sa predmetom kako smo ga mi odredili nastala je tek u XIX veku,
iako je pravna nauka jedna od najstarijih društenih nauka, koja ima začetke u antičkoj misli.
Međutim i pored tako dugačke istorije, sve do pojave nemačke filozofske pravne misli,
proučavanja prava i države bilo je i predmetno i metodološki odvojeno, a značaj povezanosti i
prirode veza između prava i države nisu uočavana i razmatrana. Postojanje veza i odnosa između
prava i države danas nisu sporni, ali i pored toga, izlaganja koja slede biće iz pedagoških razloga
razdvojena i podeljena u posebne delove. Da bi takvo razdvajanje bilo moguće, pre njega je
neophodno utvrditi prirodu veza i uticaja koje postaje između države i prava.
1.1. Odnosi i uticaj države i prava
Otkrivanje veza, odnosa i uticaja, između države i prava otvorilo je u pravnoj nauci mnogobrojna
pitanja, o kojima su izložena mnogobrojna i različita shvatanja. Sumarni pogled na sva ta
shvatanja pokazuje da su ona ne samo brojna i različita, već i da se generalno mogu razvrstati u
dve velike grupe.
U prvoj grupi su sva ona shvatanja koja negiraju postojanje bilo kakvih veza između države i
prava, ili tako što se tvrdi da su to potpuno nezavisne pojave koje nemaju zajedničkih tačaka, ili
se negiranje njihovih međusobnih veza čini tako što se država svodi na pravo, ili pravo na
državu. Takođe su se javila i shvatanja da su država i pravo dve strane jedne iste pojave. U
5
svakom slučaju, krajnji razultat svih shvatanja u ovoj grupi jeste da veza uzmeđu ovih pojava
nema, a ako nema veza, onda nema ni međusobnih uticaja.U drugoj grupi su shvatanja čija je
suština u tome da ukazuju na postojanje međusobnih veza, ali u različitoj formi i intenzitetu, pri
čemu se razlikuje shvatanje uzajamne povezanosti i shvatanje o relativnoj samostalnosti, pri
čemu su veze i odnosi kod prvih čvršći i neposredniji, a kod drugih fleksibilniji i slabiji.
U savremenoj pravnoj nauci druga grupa shvatanja ima brojnije pristalice, što, međutim, nije
karakteristika prethodnih istorijskih perioda u kojima je bilo etapa kad su preovladavala
shvatanja iz prve grupe, kao što je to bilo u doba prevlasti istorijskopravne škole, prirodnopravne
škole ili državnopravne škole. Osim što prihvataju viši stepen povezanosti i uticaja,
preovlađujuća savremena shvatanja ukazuju na to da postoji istovremeno i relativna
samostalnost ovih pojava, zbog čega su ti odnosi veoma složeni korelativni odnosi. Dakle, radi
se o dvostrukom odnosu u kome i država i pravo utiču jedno na drugo, međusobno se
uslovljavajući, ali pri tome ne gube ni svoju samostalnost ni svoj identitet.