Lokalna samouprava u Republici Srbiji

Lokalna samouprava u Republici Srbiji

UVOD

Srbija je od završetka Prvog svetskog rata bila osnivač i sastavni deo zajedničke države sa većinom balkanskih Južnih Slovena prvobitno u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije preimenovanoj u Kraljevinu Jugoslaviju, zatim u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji, Saveznoj Republici Jugoslaviji i Državnoj za-jednici Srbija i Crna Gora. Od 2006. godine je Srbija kao naslednica SCG postala suverena i nezavisna država.
Iskustva Srbije, od kraja XIX veka (Ustav 1882.) pa do danas, upućuju na razne modalitete i faze teritorijalne decentralizacije.
Prvi model teritorijalne decentralizacije Srbije jeste onaj iz Ustava Kraljevine Srbije 1882. godine kada je Srbija bila teritorijalno organizovana preko dvade-set jednog okruga (distrikta) i dva grada (Beograd i Majdanpek) sa statusom okruga. Svaki okrug je bio podeljen na 3 do 5 srezova (arondismana), dok je svako naselje (izuzimajuci najmanje zaseoke) cinilo opstinu (municipahtet), uz mogućnost podele gradskih naselja na više gradskih opština.
Drugi model je teritorijalna decentralizacija Srbije utvrđena Ustavom Srbije iz 1990. godine, kojim je Republika definisala dve pokrajine (Vojvodina i Kosovo i Metohija), 189 opština i nekoliko gradskih naselja sa statusom grada: Grad Beograd sa posebnim ovlašćenjima i gradovi sa više opština Novi Sad, Niš, Kragujevac i Priština. Pored toga Srbija je dobila i 30 okruga, ali sa jurisdikcijom produžene državne vlasti.
Usvajanjem Ustava Republike Srbije iz 2006. godine postavljen je sistem teri-torijalne decentralizacije. Republika Srbija je unitarna država u kojoj građani imaju pravo na pokrajinsku autonomiju i lokalnu samoupravu, koje ostvaruju neposredno ili preko svojih slobodno izabranih predstavnika.

 
TERITORIJALNA ORGANIZACIJA REPUBLIKE SRBIJE

Lokalna samouprava u Republici Srbiji i dalje je monotipska i prosta,sa opštinom i gradom kao osnovnim jedinicama teritorijalne decentral-izacije. Napušten je odavno koncept opštine kao osnovne društveno-političke zajednice iz tzv. komunalnog sistema. Opštine sada predstavljaju teritorijalne jedinice u okviru kojih se ostvaruje lokalna samouprava, u oblastima i pitanjima koja su izričito utvrđena u ustavu i zakonu. Za grad se ne može reći, ukoliko pos-matramo njegove dužnosti i položaj, da je jedinica lokalne samouprave višeg stepena, jer obavlja iste poslove kao i opština. Gradska opština nema svojstvo jedinice lokalne samouprave, već je deo unutrašnje teritorijalne organizacije grada. Ona nema izvorne poslove, kao što ih ima jedinica lokalne samouprave, već joj se statutom grada poveravaju poslovi iz nadležnosti grada.
Prava na imovinu i zaduživanje jedinica teritorijalne decentralizacije čine izvesni-jom mogućnost njihovog samostalnog odlučivanja o sopstvenom ekonomskom, privrednom i socijalnom razvoju iako su, što je nedopustivo, ova prava još uvek samo posredno ustanovljena, na nivou ustavnih principa, bez zakonske razrade.
Zakonom o teritorijalnoj organizaciji (,,SI. Glasnik RS”, br. 129/2007) se doskorašnja područna struktura Republike Srbije, uvođenjem još 19gradova,samo formalno menja i da je čini: 150 opština, 23 grada, grad Beograd i autonomne pokrajine.
Kriterijumi za obrazovanje opština Zakona o teritorijalnoj organizaciji (član 11. st. 1. do 3.) isto glase kao i u članu 18. Zakona o lokalnoj samoupravi i neprecizno su odmereni.To omogućava da se gotovo svako područje konstituiše kao teritorijalna jedinica, zavisno od diskreciono-političke procene potreba i interesa.