Crna Gora i Sandžak

Uvod
U viševjekovnoj postojanosti Islamske zajednice u Crnoj Gori, njenom statusu u različitim vremenskim okolnostima, političkim previranjima, promjenama vlasti i režima, gubljenjem teritorijalnog prostora s jedne, ili prihvatanjem novih okolnosti svoga djelovanja, s druge strane, Islamska zajednica i njeni pripadnici bili su izloženi teškim potresima, traumama, neizvjesnosti opstanka i djelovanja. Određeni režimi su se na osoran i grub način odnosili i prema Zajednici i njenim pripadnicima. Nijesu bili pošteđeni životi muslimana, njihov opstanak, imetak. Nestao je znatan dio kulturne baštine, vjekovima sticane: džamije, mesdžidi, medrese, ruždije, turbeta, vakufi. I period socijalistićke državne zajednice (komunistički period) odnosio se nekorektno u ograničavanju sloboda vjere, vršeći nacionalizaciju i ekspropiraciju mnogih džamija, vakufskih dobara i sl. da bi se oslabila materijalna podloga ovih institucija i one svele na prosjački štap.
U novije vrijeme, devedesetih godina, u doba ”anti birokratske revolucije”, i kasnije, u vremenu ratnih događanja u našem okruženju, nasrtalo se na muslimansko duhovno biće, vršila se hapšenja, zastrašivanja, zatvaranja, pogubljenja. Nijesu pošteđene ni neke džamije. Napadima iz vatrenog oružja ili podmetanjem eksplozivnih naprava oštećeno je nekoliko ovih objekata.
Stabilizacijom političkih prilika u okruženju, sve većim prisustvom međunarodne zajednice i vidljivijim procesima demokratizacije društva, Islamska zajednica i muslimani na prostoru Crne Gore, nalaze svoje mjesto i vjeruju u budućnost.

Ime Crna Gora ( Stara Crna Gora )
Prvi pomen Crne Gore (u obliku ”Monte Nigro”) potiče od 9. oktobra 1053. godine u dokumentu kojim papa Lav IX potvrđuje manastiru Sv. Marije na Tremiti ( D. Lorino ) njen posjed i prava. 1
”Montagna Negro” Crna Gora, prvobitno je bila oblast koja je zahvatala prostor između Skadarskog jezera i kotorskog zaliva, odnosno planinski kraj iznad Kotora. 2
Ime Crna Gora kojim se prvobitno označava jedna današnja oblast Crne Gore, pominje su u Povelji kralja Milutina Njemanjića, 1296. godine. U jednom pisanom dokumentu Crna Gora naznačena je u Ugovoru Đurđa Brankovića i Mlečana iz 1435. godine. Tu se navodi da je Crna Gora slovenski toponim a susjedi su je označavali svojim jezicima. Montenegro je italijanski, Karadag je turski a Mali i Zi je albanski naziv za Crnu Goru. 3
U opisu starih međa, Staru Crnu Goru sačinjavale su posebne nahije: Katunska, Riječka, Crmnička i Lješanska. Sjedište ove četiri nahije bilo je na Žabljaku, utvrđenju na Skadarskom jezeru. U njemu je stolovala poznata vlastelinska kuća Crnojevića, koja je dugi niz godina bila na vlasti. Ivan Crnojević, gospodar Zete, kasnije je prijestonicu prenio na Cetinje ( Katunska nahija ).4

 
Stanovništvo
Doseljavanjem na Balkan, Sloveni su zatekli mnogobrojno starosjedilačko stanovništvo. Na prostorima današnje Crne Gore u predrimsko doba živjela su brojna ilirska plemena. No bilo je i onog stanovništva koje je u uslovima Rimske dominacije izbjeglo romanizaciju i očuvalo svoju autohtonost. 5
Zaposjedajući balkanske zemlje Sloveni su dosta dugo očuvali svoju pagansku mnogobožačku vjeru, pa su više od dva vijeka davali otpor hristijanizaciji. Šire akcije na hristijanizaciji starosjedilačkog stanovništva Balkana bila su poslije legalizacije hrišćanstva ( Milanski edikt 313. godine ). Potom su došle monoteističke religije: hrišćanstvo i islam. 6
Osmanlije su ovaj kraj zaposjeli 1478. godine. Ivan Crnojević je napustio Žabljak i otišao u Italiju da zatraži pomoć u borbi protiv Osmanlija.Pošto nije uspijo, vraća se u Crnu Goru i prihvatijo vazalni odnos prema osmanlijskim vlastima, čije je sjedište bilo u Skadru. Njegov najmlađi sin, Staniša, kasnije Skender-beg Crnojević, prima islam i turske vlasti su ga postavile za zamjenika ( podgubernatora) skadarskog sandžag-bega i za prvog sandžak-bega crnogorskog. Ostala područja van granica Stare Crne Gore, Osmanlije su zauzeli u različitim vremenskim periodima XV, XVI i XVII. vijeka i uspostavili svoju vlast.7
U vremenu od oko 300. godina, Stara Crna Gora sa svoje četiri nahije nije mijenjala svoje granice. Godine 1858/1860.Crna Gora je uz veliku diplomatsku pomoć Francuske i Rusije, izborila razgraničenje i tom prilikom dobila pod svoju upravu Nikšićku Župu, dio Drobnjaka, Gornje Vasojeviće, Grahovo, Rudine i još nekoliko manjih naselja. 8
Odlukama Berlinskog kongresa, jula, 1878. godine, Crna Gora je dobila proširenje granica, a time i gradove: Nikšić, Spuž, Žabljak na Skadarskom jezeru, Podgoricu, Kolašin, Bar, i u zamjenu za Plav i Gusinje, koji su odbili da se povinuju odluci ondašnjih Velikih sila, kao i pokušaju crnogorske vojske da odluku sprovede, dobila je Ulcinj sa zaleđem. 9
U Balkanskom ratu 1912/13. Crna Gora proširuje teritorije i osvaja gradove: Mojkovac, Šahoviće, Pavino Polje, Pljevlja, Bijelo Polje, Loznu, Bihor, Berane, Rožaje, Plav, Gusinje i uspostavlja granice u kojim se nalazi i danas i zaokružuje svoju državnost. ( Vidi kartu na naslovnoj strani). Viševjekovna osmanlijska vlast na ovim prostorima trajala je od druge polovine XV do početka XX. vijeka.
Godine 1918. Crna Gora se prisajedinjuje Srbiji a iste godine se formira Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. U toku Drugog svjetskog rata, 1943. godine, u Jajcu, na Drgom zasijedanju AVNOJ-a, udareni su temelji novoj državi: Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji, a kasnije Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji.
Crna Gora je postala jedna od šest Republika Jugoslavije. Raspadom zajedničke državne zajednice Jugoslavije 1992. godine, Crna Gora čini državnu zajednicu Srbija i Crna Gora. Graniči se sa: Albanijom, Kosovom, Bosnom i Hercegovinom, sa Hrvatskom i u Jadranskom moru sa Italijom. Obuhvata površinu od 13. 812. km 2, a prema popisu iz 2003. godine, ima 672, 656 hiljada stanovnika. Od tog broja muslimani čine 24%.10 Glavni grad je Podgorica koja je locirana u središnjem kontinentalnom dijelu Crne Gore, na obalama Morače, Zete i Ribnice.
Pomorskim, drumskim, željezničkim i vazdušnim komunikacijama predstavlja glavnu sponu između Mediterana i srednje Evrope.