Ekonomija kao drustvena nauka

Ekonomija kao društvena nauka

Ekonomija (dolazi od grčke riječi Oikonomia; oikos – kuća, nomos – zakon) je naučna disciplina koja proučava kako društva upotrebljavaju oskudne resurse da bi proizvela određena dobra i usluge i raspodijelila ih među ljudima.
U osnovi gore navedene definicije su dvije ključne zamisli u ekonomiji.
• Prvo: Sva su dobra oskudna. Ne postoji način da neka zemlja može proizvoditi beskonačne količine dobara. Iz toga proizlazi da bez obzira na to koliko ekonomija neke zemlje bila razvijena ona ne proizvodi dovoljno da bi mogla zadovoljiti čak i mali broj želja svih svojih stanovnika.
• Pošto su želje neograničene, a dobra ograničena ekonomija mora pronaći način da dobra proizvodi na najefikasniji mogući način. Efikasnost je, dakle, druga bitna odrednica savremenih ekonomija.
Iz ove dvije zamisli se javljaju tri temeljna pitanja u ekonomiji. To su šta, zašto i za koga. Odnosno svako društvo mora izabrati koje će robe proizvoditi, na koji način (više ili manje efikasno) i kako će dobra biti raspodijeljena. Ta tri problema su centralni problemi oko kojih se vrti ekonomija bilo kojeg društva u svetu.
Ekonomija kao nauka bavi se razotkrivanjem, analizom i produbljivanjem saznanja o ekonomskim zakonitostima i pojavama u društvenoj proizvodnji sa stanovišta analize odnosa proizvodnje (klasična ekonomska teorija), odnosno racionalnosti upotrebe ograničenih resursa i neograničenih ljudskih potreba. Analiza se vrši na makro i mikro nivou.

Oblasti izučavanja ekonomije
U prošlosti smo imali pojave da se ekonomija ili ekonomika izučavala u sklopu filozofije, kasnije zajedno sa šumarstvom , pa zajedno i sa politikom i pravom. Danas je to posebna, veoma razgranata nauka. Predmet izučavanja ekonomije je podeljen na dve glavne oblasti:

•  makroekonomiju i
•  mikroekonomiju.

Svaka od njih se dalje vremenom razvijala, makroekonomija na ekonomiju u širem smislu, a mikroekonomija na izučavanje preduzeća, njihovih delatnosti i raznih funkcija. Razlika je obuhvaćena samim značenjem reči makro – tj. veliko i mikro – tj. malo. Tako možemo zaključiti da makroekonomija proučava ekonomiju na nivou države, a makroekonomija ekonomiju na nivou preduzeća.
Markoekonomija proučava zakonitosti koje vladaju u jednoj zemlji ili između više njih (svetska ekonomija). Nadalje, ekonomija izučava zakone koji vladaju u jednoj ljudskoj zajednici, osim toga, posmatraju se i rezultati koje jedna ljudska zajednica ostvaruje.
Makroekonomija ne posmatra pojedinačne rezultate, već celinu nacionalne ekonomije, kao što je npr. stanovništvo, cena nacionalne proizvodnje, zaposlenost, ekonomski rast, ukupne investicije, opšte kretanje i razlika u cenama i unutar toga, pojave kao što su: inflacija, nezaposlenost, poslovni ciklusi i dr.
Mikroekonomija proučava zakonitosti koje vladaju u preduzećima tj. posebne delove preduzeća i zakone koji utiču na život i rezultate preduzeća. Neki potezi makroekonomije mogu znatno uticati na zakone mikroekonomije koji se odnose na preduzeća, prema tome i na uspešnost poslovanja preduzeća, mogućnost poslovanja sa inostranstvom i dr. Uticaj mikroekonomije na makroekonomiju možemo istaknuti npr. uspešnost rada preduzeća deluje na uspešnost cele nacionalne ekonomije, npr, dohodak po stanovniku.
Istorijska geneza razvoja ekonomije
Ekonomija je doživela dugi razvojni put, zavisno od promena ekonomske rezvijenosti i društvenih odnosa. Ekonomska misao započinje učenjem antičkih filozofa Ksenofonta, Platona, Aristotela Ibn Halduna, a nastavljaju je srednjovekovni skolastici i kanonisti, od kojih je najpoznatiji bio sveti Toma Akvinski. Opšta karakteristika tog razdoblja bio je nomartivizam, o čemu govore stavovi o trgovini, kamati, pravednoj ceni itd., što je u vezi sa vrednostima i ciljevima, za razliku od pozitivne ekonomije koja predstavlja skup sintetizovanih znanja o onome što postoji u praksi – životu.
Prvi ekonomski teoretičari bili su merkantilisti (od 15. do 18. veka), koji su se zalagali za pozitivan platni bilans zemlje u međunarodnoj trgovini, koji bi se ostvarivao uz snažnu intervenciju države. Na osnovu kritike državnog intervencionizma, merkantilisti su razvili teorije ekonomskog liberalizma u Francuskoj (fiziokrati) i Engleskoj (klasičari).
Engleski politički ekonomista Adam Smith je započeo modernu ekonomiju kao naučnu diciplinu preko svoje knjige “Bogatstvo naroda”.