Devizni kurs – makroekonomija

UVOD

Devizno ili međunarodno tržiste je dio ukupnog finansijskog tržišta. Predstavlja mjesto na kojem se prema utvrđenim uslovima i pravilima trguje stranim valutama. odnosno razmjenjuju devize. Funkcionisanje je isto kao i kod tržišta roba i usluga. Predmet razmjene je novac ( tržište novca ) a osnovni zadatak mu je da snadbjeva učesnike stranim sredstvima plaćanja za plaćanje uvoza i izvoza.
Devizno tržište ne postoji kao organizovano centralno mjesto trgovanja, već ga čini svjetska mreža učesnika međusobno povezanih savremenim komunikacijskim sredstvima. Trgovanje se odvija na specijalizovanim deviznim berzama i u sastavu međusobno povezanih banaka, što objedinjeno čini 24-satno svjetsko devizno tržište.
Najvažniji učesnici su velike komercijalne banke, brokeri i dileri, specijalizovani za trgovinu devizama, komercijalni kupci deviza – multinacionalna kompanija, centralne banke.
Najveći promet obavlja se preko specijalizovanih brokera devizama na međubankarskom tržištu, koji povezuju banke uz nisku proviziju.
Velike komercijalne banke su ’’Market makersi’’ tog tržišta, spremni u svakom trenutku kupiti ili prodati devize po određenoj cijeni.
Preduzeća, manje banke i filijale stranih banaka ne sudjeluju na deviznom tržištu direktno, već se stranim sredstvima plaćanja snabdjevaju preko otvorenih kreditnih linija kod velikih banaka. Na deviznom tržištu se formira devizni kurs.
Devizni kurs je cijena neke strane valute izražena u domaćoj valuti. Formira se kao i cijena svakoj drugoj robi, pod utjecajem ponude i tražnje. Predstavlja cijenu jedne jedinice strane valute izraženu brojem jedinica domaće valute, tj. koliko je jedinica domaće valute potrebno izdvojiti za jednu jedinicu strane valute.
Banke uobičajno prodaju inostrane valute po kursu nešto višem od službenog (prodajni kurs), a kupuju po kursu nešto nižem od službenog (kupovni kurs)
Prihodi od ove kursne razlike služe za pokriće manipulativnih troškova i naknadu gubitka na kamati.
Devizni sistem predstavlja skup zakonskih propisa kojima se reguliše, ograničava ili zabranjuje promet robama i uslugama sa inostranstvom, sticanje, raspolaganje devizama kao i sva plaćanja i naplate sa inostranstvom
Devizni sistem može biti strog ili liberalan
Stepen ograničavanja svaka zemlja prilagođava svojim potrebama.

 
DEVIZNI KURS

Devizni kursevi se formiraju na deviznom tržištu i odražavaju odnose ponude i potražnje deviza, odnosno stanje platnog bilansa.
Sistemi deviznih kurseva predstavljaju, na drugoj strani operacionalizaciju deviznih kurseva odnosno bave se pitanjima izražavanja kurseva u određenoj formi – varijanti.
Tako, saglasno teoriji u sistemu deviznih kurseva, kurs se formira slobodno na osnovu djelovanja ponude i potražnje deviza.
Kada se kaže slobodno, to znači da će kurs predstavljati odraz stanja ponude i potražnje deviza i da će se formirati na nivou koji izjednačava ponudu i potražnju deviza bez obzira na visinu kursa koja će tada nastati.
Na drugoj strani, u sistemu fiksnih deviznih kurseva, kurs će također predstavljati odraz ponude i potražnje deviza, ali se neće formirati na bilo kom nivou, nego na unaprijed određenoj visini. Devizni kurs u krajnjoj istanci zavisi od ponude i potražnje deviza. Međutim, ponuda i potražnja deviza su vrlo promijenljive veličine.
U sistemu fiksnih deviznih kurseva ponuda i potražnja deviza pojavljuju se kao manipulisane veličine. One se nalaze pod utjecajem ili pasivne ili aktivne intervencije koja limitira međusobna odstupanja ovih veličina. Intervencijom se ponuda i potražnja deviza stabilizuju na određenom nivou koji garantuje formiranje fiksne cijene strane valute izražene u domaćoj valuti.