Emocije i emocionalni doživljaj

Emocije i emocionalni doživljaj

1. Definicija i teorijski pristup emocijama

Emocija je uzbuđeno stanje organizma izazvano subjektivno značajnim stimulusom ili situacijom na koju on usmerava aktivnost. Emocije se ispoljavaju na fiziološkom, doživljajnom i ponašajnom planu.

Rec koju nazivamo emocijom predtavlja termin oko cijeg tacnog znacenja se psiholozi i filozofi spore vise od jednog veka. U najbukvalnijem smislu oksfordski recnik engleskog jezika definise emociju kao „bilo koje uzrujanje ili uznemirenje uma, osecanja, strasti, bilo kakvo mentalno stanje besa ili nespokojstva“. Pod emocijom podrazumeva se osecanje i raznolika misljenja, psiholoska i bioloska stanja, i raspon raznovrsnih mogucnosti ponasanja. Postoji na stotine emocija, zajedno sa njihovim hibridima, varijacijama, mutacijama i nijansama. Svakako, emocije su mnogo prefinjenije i lepse no sto postoje reci kojima bi se one ikada mogle opisati.

Emocionalni dozivljaj predstavlja organizovan sistem osecanja koja nastaju opazanjem telesnih stanja i procesa, emocionalnih izraza i adaptivnih radnji. Opisivanje konkretnih emocionalnih dozivljaja kao sto su ljubomora, strah, krivica, kajanje, ekstaza mozemo naci kod pesnika, romanopisaca i dramskih pisaca. Ti opisi, mada cesto veoma interesantni, ne mogu docarati svo bogatstvo i sustinu emocionalnog dozivljaja. Telesno osecanje je veoma istaknuta komponenta emocionalnog dozivljaja. Bogati kompleks organskih (kucanje srca, znojanje, slabost udova) i kinetickih (plakanje, smejanje i drhtanje) percepcija doprinosi emocionalnom dozivljaju. Ponekad se odgovarajuce emocije mogu izazvati namernim zapocinjanjem telesnih reakcija, tako da glumac koji glumi jednu emociju, moze u odredjenoj meri i da je dozivi.

Raspoloženje je osećanje relativno slabog intenziteta koje dugo traje i nema naglog početka. Postoje razlike među ljudima u pogledu sklonosti ka doživljavanju pojedinih raspoloženja koje predstavljaju deo razlika u temperamentu.

Ljudi nisu samo racionalna bica koja svoje postupke i htenja preduzimaju iskljucivo na osnovu umnog misljenja i zakljucivanja. Mnogi nasi postupci bivaju izazvani i drugim ciniocima, kao sto su npr. emocije (osjecanja). Emocije se stoga mogu definisati kao dozivljaj naseg vrednovanja i subjektivnog odnosa prema stvarima, ljudima, dogadjajima i prema sopstvenim postupcima.

Postoji ne samo u nasem jeziku vec i u mnogim drugim jezicima veliki broj izraza koji izrazavaju razlicita emocionalna stanja, a to su: radost, zalost, ljubav, saucesce, simpatija, ponos, zluradost, oholost, stid, zahvalnost, briga, strepnja, ocekivanje, nada itd. Emocije su u toku svog razvoja propracene spoljasnjim i unutrasnjim promenama. Znacajni spoljsnji znaci emocija su izrazi lica, telesna napetost, glasovne reakcije i sl. Isto tako postoje i unutrasnji pratioci kao karakteristicne promene u radu pojedinih organa.

Kod snaznijih emocija javljaju se izrazite promjene kod disajnih i probavnih organa, zatim u radu zlezda. Kao posljedica izvjesnog emocionalnog stanja covek moze da se zacrveni, da prebledi, da se smeje, place, povuce u stranu ili da pridje blize, da zagrli ili napadne i slicno.

Emocije kod dece javljaju se relativno rano, ali u pocetku su jes nediferencirane. Sa razvojem deteta njegove emocije se ispoljavaju na odredjeniji nacin. Ukoliko se dete vise razvija i njegove emocije se sve vise diferenciraju kao npr. strah, ljutnja, ljubomora itd. Kod dece je urodjena sposobnost za emotivno reagovanje, a ne kao reakcija straha od neke zivotinje ili predmeta, sve to dete stice ucenjem.

1.1. Kako se razvijaju emocije

Kako se razvijaju emocije je pitanje na koje su mnogi psiholozi pokusali da daju odgovor. Zeleo to covek ili ne, emocije su sastavni dio svakog coveka. Svi smo osudjeni da se borimo sa svojim emocijama i njihovim razvojem. Cesto se vodi dilema o tome koje su emocije urodjene a koje nisu. Da bi se proverilo da li su odredjeni oblici ponasanja usled emocionalnih reakcija urodjeni, to treba da se javi i kod dece koja nisu u mogucnosti da to ponasanje nauce.

Postoji veliki broj dece koja zive u “prirodnoj” izolaciji, jer su gluvi ili slijepi od rodjenja. Ta deca lisena su nekih dozivljaja, do kojih se dolazi iskljucivo slusanjem ili gledanjem. Ipak postoji mogucnost da se kod takve dece jave emocionalne reakcije istovetne sa reakcijama normalno razvijene dece. Tada konstatujemo da u razvoju emocija vaznu ulogu ima sazrevanje.

Americki psiholog Florensa Gudinaf proucavala je emocionalno ponasanje jedne desetogodisnje djevojcice, potpuno slijepe i gluve od rodjenja. Posmatraje je trajalo oko sedam mjeseci. Djevojcica nije bila u stanju da nauci da govori i da se stara o sebi. Da bi izazvala neke emocionalne reakcije kod desetogodisnjakinje F. Gudinaf oraspolozivala ju je slatkisima ili ju je dovodila u stanje frustracije.