Fiskalna politika

UVOD

Fiskalnu politiku možemo definisati kao svjesne promjene državnih prihoda i rashoda kojima je svrha ostvarivanje makroekonomskih ciljeva ekonomske politike: pune zaposlenosti, stabilnih cijena, zadovoljavajuće stope rasta i eksterne ravnoteže.
Jedan od glavnih načina putem kojih država utiče na ekonomske perfomanse, jeste upravo fiskalna politika. Fiskalna politika je posredovana putem državnih ili budžetskih rashoda, kao i oblika državne ili javne potrošnje, i putem poreza, kao izvora budžetskih prihoda. Državni izdaci ili potrošnja uključuje pored državnih kupovina i transferna plaćanja, koje možemo smatrati kao negativne poreze, jer idu suprotnim tokom. Ne od stanovništva ka državi, već od države ka stanovništvu, jer država mora da plati kamatu na svoje obveznice. U tom okviru, rast transfernih plaćanja, se u pojednostavljenoj formi može uzeti kao pad poreza.
Javni sektor je u većini ekonomija toliko veliki da utiče skoro na svaki aspekt ekonomskog života (plate zaposlenima u javnom sektoru, penzije i beneficije nezaposlenima), u smislu državnih rashoda, odnosno, u smislu finansiranja ovih troškova, putem različitih poreza ( na dohodak, porez na dodatu vrijednost..), čime utiče na veličinu i obrazac potrošnje individua i biznisa. Država mora da planira svoje prihode i rashode svake fiskalne godine, pravljenjem budžeta, sa ciljem da izbalansira prihode i rashode.
Pored činjenice da predstavlja instrument državnog planiranja svojih ekonomkih i socijalnih obaveza, budžet ima posebnu ulogu u aplikaciji politike upravljanja tražnjom u cilju smanjivanja nezaposlenosti i inflacije. Ravnotežno stanje budžeta odnosi se na jednakost prihoda i rashoda. U slučaju viška rashoda nad prihodima, postavlja se pitanje kako onda obezbjediti funkcionisanje države, s obzirom na ogromnu paletu usluga koju država pruža. Budžetski manjak, implicira potrebu države da pozajmljuje sredstva i time kreira državni ili javni dug. Javni dugovi su ukupne ili akumulativne pazajmice države, ili ukupna novčana vrijednost državnih obveznica u vlasništvu javnosti u najširem smislu (svi akteri koji kupuju obveznice države – domaćinstva, banke, privreda, inostranstvo..).
Nakon kratkog uvoda o fiskalnoj politici, i poslovima koje obahvata prelazimo na detaljnija objašnjenja fiskalne politike.

 
FUNKCIJE FISKALNE POLITIKE

Osnovne funkcije fiskalne politike mogu se formulisati na sledeći način:

• Stabilizaciona funkcija-nosioca fiskalne politike nastoje da njenim instrumentima obezbjede privrednu stabilnost kao i osnocu za neometano obavljanje ekonomskih aktivnosti;
• Alokativna funkcija- fiskalnom politikom i njenim instrumentima odnosno politikom javnih prihoda i javnih rashoda utiče se na odluke privrednih subjekata u vezi sa alokacijom oskudnih resursa na različite djelatnosti;
• Redistributivna funkcija- fiskalna politika obezbjeđuje neometano snabdjevanje javnim dobrima, odvijanje javne potrošnje i transfer sredstava prema ugroženim dijelovima stanovništva.