Globalizacija i ekonomija

Uvod

Globalizacija je proces kojim se u današnjem svetu postepeno ukidaju ograničenja protoka roba, usluga, ljudi i ideja među različitim državama i delovima sveta, odnosno ideologija koja za cilj ima njegovo opravdanje. Globalizacija svoje korene ima u režimu slobodne trgovine čiji je glavni zagovornik bilo Britansko Carstvo u 19. veku, i koji je nestao za vreme Prvog svetskog rata i uvođenjem protekcionizma među ratom osiromašenim velikim silama. Iako su pokušaji globalizacije započeli još nakon Drugog svetskog rata, taj proces je postao intenzivniji tek sa završetkom Hladnog rata i uspostavljanjem SAD kao jedine globalne sile. U njoj je kao dominantna ideologija vladao ekonomski liberalizam te je agresivno promovisana globalizacija kao rešenje većine problema u savremenom svetu. Zagovornici globalizacije tvrde kako bi ukidanje carina i drugih ograničenja dovelo do jačanja tržišne utakmice, odnosno pojave kvalitetnijih roba i usluga. Takođe se navodi kako bi povećanje kontakta među ljudima i državama u svetu smanjilo mogućnost velikih sukoba. S vremenom, a pogotovo nakon dolaska Georgea W. Busha na vlast u SAD, razvio se antiglobalizacijski pokret kao reakcija na globalizaciju. Antiglobalisti drže kako će globalizacija u svom neograničenom obliku cementirati nejednakost u svetu, učiniti siromašne države ovisnim o bogatima i sprečiti ih da razviju vlastite ekonomije, odnosno da će svet staviti pod kontrolu multinacionalnih korporacija motivisanih profitom umesto brigom za dobrobit čovečanstva.
Svedoci smo rastuće međuzavisnosti između država širom sveta i odvijanja niza nezavisni procesa koji se događaju i obuhvataju države, regione, čitav svet. Ovaj splet svih odnosa kojima se povezuju brojni učesnici na državnom, regionalnom nivou , pa i civilizacije – u raznim oblastima, vremenima, pri različitim brzinama odvijanja, s tendencijom sveobuhvatnosti, ali i širenja i kod onih procesa koji su već postali globalni- nazivamo globalizacijom. Mnogi autori globalizaciju svode na procese koji se odvijaju u svetskoj privredi, a vremenski je smeštaju u razdoblje od sredine sedamdesetih ili čak od sredine osamdesetih godina. Međutim, globalizacija se odvija u mnoštvo oblasti, a prva globalizacija desila se vrlo davno i odvija se vrlo dugo, što znači da globalizacija nije nastala, odnosno nije produkt ovog vremena. Ako je naime, tačna teza da se ljudska vrsta prvo pojavila na jednom mestu tj. u jednom regionu i da se onda u talasima migracija raširila na još pet kontinenata, onda prvu globalizaciju u istoriji ljudskog roda predstavljaju upravo te migracije.
Prva globalizacija je bila demografska. Druga u istoriji, a prva među novijim bila je saobraćajna globalizacija, a do nje je došlo kada je pronađeno plovilo koje je moglo ostvariti dugu plovidbu – veliki jedrenjak. Saobraćajna globalizacija omogućila je globalizaciju u celom nizu drugih oblasti – trgovini, kulturi, tehnologiji, ali i globalizaciju mnogih zaraznih bolesti. Sledeći značajan korak predstavljala je globalizacija u komunikacijama koju je omogućio pronalazak telegrafa, a kasnije: radia, telefona, televizije i kompjutera koji su istovremeno značili i informatičku globalizaciju. Danas smo blizu mogućnosti da sva znanja tj. sve informacije postanu dostupne svakom čoveku .

Definicija globalizacije

Globalizacija je jedan relativno novi izraz za neke stare procese koju su se ranije samo drugačije nazivali. Tako npr. kao sinonime za globalizaciji mogli bismo pomenuti ”univerzalizaciju”, ”internacionalizaciju”…
Globlozacija potiče od francuske reči ”global”, što znači celovitost, sveukupnost.
Pojam globalizacije može se shvatiti i definisati na različite načine.
Jedno definira globalizaciju kao pozitivan i optimističan proces koji donosi razvitak tehnologije, proširenje tržišta, veći profit, lagodniji život, znanstveni napredak, raspad diktatorskih režima i užitak potrošnje (dakle, kao nužnost povezivanja sveta bez nacionalnih granica). Drugi definišu globalizaciju kao nužno zlo, prevlast SAD-a i EU-e u svim aspektima života: ekonomiji, politici, znanosti i kulturi (dakle kao oblik kolonijalizma i imperijalizma nad malim narodima).

 Globalizacija uopšte

Izvorište globalizacije uklapa se u novu filozofiju znanu kao novi svetski poredak koji je zamišljen u Sjedinjenim Američkim Državama nakon propasti komunističkih poredaka i sovjetskog bloka, a čija je najvažnija odrednica stvaranje globalnog tržišta.
Kao dugotrajni proces u kojem ljudski rod od samih početaka svojim kretanjem i izumima teži sveobuhvatnosti sveta, globalizacija je svoje ubrzanje doživjela raspadom realnog socijalizma i slomom komunističkih jednostranačkih režima u zemljama srednje i istočne Evrope i u bivšem Sovjetskom Savezu.
U ujedinjenju Evrope mnogi vide prvi korak ka stvaranju svetske države,a ta ideja o jednom svetu jednako je stara kao i iluzija o večnom miru kojeg bi taj svet trebao jamčiti.
Globalizaciju je kao proces nemoguće izbeći, s obzirom na razvijenost visokosofisticirane tehnologije, posebno informatičke što pretvara u globalno selo. Takvo globalno otvoreno tržište nameće visoke kriterijume, kvalitete, te razvojnih sposobnosti i afiniteta poduzeća kao i kompetencije menadžera.

 
Proces globalizacije

Proces globalozacije počinje industijskom revolucijom i kapitalističkim načinom proizvodnje, čiji je cilj sticanje i povećanje profita. Profit se može povećati uz brz rast proizvodnje od troškova za isti nivo proizvodnje. Industrijska revolucija i tehnološki napredak smanjivali su troškove proizvodnje i omogućavali stvaranje novih proizvoda, pre potpuno nepoznatih.

Proces globalizacije podstaknut je tehnološkim napredkom u telekomunikacijama i transportu, a kraj je 20-tog veka doneo je informatičku tehnologiju. Ekonomski gledano, može se reći da su uzroci i podsticaji globalizacije kapitalistički način proizvodnje, tehnološki napredak i međunarodna regulacija.
U globalnoj se privredi faktori proizvodnje, prirodni resursi, kapital, tehnologija, rad, informacija kao i dobra i usluge slobodno kreću svetom.
Špekulanti zarađuju prebacujući navedene faktore s mesta gde su jeftinija na mesta gde su skupi, a proizvođači lociraju svoje pogone tamo gdje je to najjeftinije- u nerazvijene zemlje. Domaće tržište više ne postoji, ono je deo jedinstvenog globalnog tržišta.