Investicioni fondovi

Uvod

U savremenim tržišnim ekonomijama dolazi do snažnog razvoja investicionih fondova kao novog tipa finasijskog posrednika.Njihova suština sastoji se u tome da prikupljaju kapital putem prodaje svojih akcija stanovništvu s tim da formirani finansijski potencijal plasiraju u akcije i obaveznice preduzeća kao i obaveznice države.Prema tome, investicioni fondovi vrše intermedijaciju između domaćinstva kao investitora i preeuzeća države kao emitenta vrednosnih papira.
Prvi oblici investicionih fondova javljaju se u Škotskoj u 18. odnosno u 19.veku. Prvi investicioni fond ili kompanija , u savremenom smislu te reči ,bila je Škotsko –Američka investiciona kompanija osnovana u Londonu 1860. godine .Krajem 19. i početkom 20.veka investicioni fondovi počinju da se otvaraju u većem broju pre svega u Belgiji, Velikoj Britaniji i SAD-u.Od 1860. godine do 1875.,do kada je trajao uzlazni berzanski ciklus, u Velikoj Britaniji osnovano je više od 50 fondova ove vrste, da bi uporedo sa recesionim talasom do 1920.godine došlo do smanjenje investicionog interesa za ulaganjem u investicione fondove.
Od 1920., i novog ekspazivnog talasa , obnavlja se interes za ivesticionim fondovima u Velikoj Britaniji i SAD da bi pravi bum investicioni fondovi doživeli osamdesetih i devedesetih godina XX veka, kako po njihovom ukupnom broju broju, tako i po raspoloživim tipovima fondova i obimu aktive koja se nalazi pod njihovom upravljanjrm. U SAD , recimo ,1980 godine samo 5.7% domaćinstva bilo je u posedu akcija investicionih fondova, da bi danas oko 66.5 miliona pojedinaca u 37.40 miliona domaćinstva bilo u posedu oko 78.4% akcija investicionih fondova.

Nastanak, uloga i znacaj investicionih fondova

Prvi otvoreni investicioni fond je 1822 godine ustanovio holandski kralj Vilijam I. Ideja se je raširila na Škotsku, gde je oduševila štedljive Škote. Oni su bili poznati kao skromni ljudi, koji su izbegavali brze i lakoumne kupovine. Uspeli su uštedeti velike količine novca, kojeg su ulagali u nove fondove.
Nakon izvesnog vremena su se fondovi pojavili u Americi ali su se bolje primili krajem 19. veka. U to vreme su ih zvali akcioni trusti – prvi je bio njujorški godine 1889. Ti turisti su se razvili u ulagačka društva, koja su bila omiljena u dvadesetim godinama prošlog veka.
Prvi pravi američki otvoreni investicioni fond je bio Shaw-Loomis-Saylesov fond. Pojavio se je novembra 1929, nekoliko nedelja nakon berzovnog kraha. Njegovi osnivači su izabrali loš trenutak, jer su cene akcija padale, dok nisu 1932 godine dostigle najniže vrednosti.
Do 1936 godine, kad se prašina smirila, pola otvorenih investicionih fondova je propalo. Investitori su se tada naučili nešto vrlo važno: kada padaju cene akcija, tad ide slabo i investicionim fondovima. To važi još i danas. Ni najbolji portfolio menadžer vas ne može odbraniti pred krahom berze. Ako investirate sami ili to radi neko drugi za vas, niko nije siguran kad se dogodi kraj berze.
Jedanaest godina po krahu berze 1929 godine je američki kongres usvojio najvažniji zakon: Zakon o ulagačkim društvima (1940). Sa tim zakonom je otkriven veliki oblak tajni koji je zakrivao otvorene investicione fondove. Zakon je pretpisivao, da se mora svaki fond opisati do detalja. Svaki investitor mora tačno znati koliko mora dobiti i kolio će za to morati uložiti. ( Takvi zakoni su danas poznati po celom svetu, obično su definirani kao zakoni o investicionim fondovima u kojima su definirane: vrste fondova, pravila poslovanja, vlasničke strukture, društva za upravljanje, kapital fonda, kapital DZU, … ).
Po dugom razdoblju, kada se je javnost izmicala investicionim fondovima, su isti ponovo postali popularni krajem 60-ih godina prošlog veka, kada su ih prodavali po gradovima po celoj Americi. Učitelji, vlasnici trgovina, službenici javnog sektora, … ljudi svih naziva su od vrata do vrata nagovarali ljude da ulože svoj novac u otvorene investicione fondove. Takvo prodavanje investicionih fondova nije donelo rezultate, jer je u to vreme (1969-1973) stanje na tržištu hartija od vrednosti bilo katastofalno, slično onome iz 1929 godine. U tom razdoblju se vrednost fondova smanjila za tri četvrtine.