Istorija Vojvodine

ISTORIJA VOJVODINE

Plodno zemljiste obilje vode i umerena klima privlacili su ljude u vojvodjansku ravnicu. Mnogi narodi ostavili su tragove, a njihovi medjusobni sukobi, uzajamna prozimanja i uticaji davali su pecat istorijskim razdobljima.
Jos u starije kameno doba (u paleolitu) ljudi su se spustali u ovu ravnicu i kratkotrajno zadrzavali loveci mamute. Prvi zemljoradnici i stocari nastanjuju Vojvodinu u mladje kameno doba (u neolitu), koje traje izmedju 6000. i 3500. godine pre nove ere.
Koriscenje metala pocinje oko 3800. godine pre nove ere. To je izazvalo promene u nacinu zivota i u narednih 1800 godina sve vise dolaze do izrazaja imovinske razlike u praistorijskim zajednicama, dok umesto matrijarhata nastupa partijarhat. Kulture bakarnog doba (eneolita) su se smenjivale. Od bakra su pravljeni ne samo ukrasni predmeti nego i nova vrsta orudja, a takodje i keramika ukrasena duboreznom ornamentikom. I ovde su najzanimljiviji nalazi s Gomolave.
Bronzano doba do pocetka koriscenja gvozdja (halstat) traje izmedju 1800. i 500. godine pre nove ere. Obelezje ovoj epohi dale su mokrinska, vinkovacka, vatinska i belegiska kultura.
Ratnicka plemena Kelta, koja su prodrla iz Zapadne Evrope, donose ovamo latensku kulturu. Posle poraza kod Delfa (278.-279. pre nove ere), jedan deo ovih plemena se gubi, dok se Skordisci, ogranak keltskog plemena Boja, stalno se naseljavaju u medjurecju Dunava i Save. Mladje gvozdeno doba traje od IV veka pre nove ere do prve polovine I veka nove ere. latenska kultura donela je kvalitetnije oruzje i orudje, raznovrsniji nakit i grncariju izradjivanu na grncarskom vitlu. Ljudi su stanovali u dobro utvrdjenim naseljima, kakvo je boli Zidovar u jugoistocnom Banatu. Trgovina se razvijala i kovao se novac koji je postajao merilo vrednosti robe. Trgovalo se i izmedju veoma udaljenih podrucja.
U drugoj polovini I veka pre nove ere u Vojvodinu prodiru Rimljani i osvajaju Srem i juzne delove Banata. I drugi krajevi (Backa i severni Banat), gde su bili Dacani i Jazigi, zahvaljujuci trgovini i drugim kontaktima, bili su pod uticajem rimske kulture. On se osecao u vecem delu Vojvodine skoro 500 godina. Srem je postao vazna rimska provincija s jakom vojnom i civilnom vlascu. Rimljani su sirili pismenost, stvarali gradove, gradili puteve, intenzivirali poljoprivredu, uveli vinogradarstvo na Fruskoj Gori, podsticali trgovinu i zanatstvo, cak su na Dunavu i Savi imali i flotu, sto je bilo od velike vaznosti za ocuvanje vlasti i nova osvajanja.

Grad Sirmijum (na prostoru danasnje Sremske Mitrovice), koji je nazivan “mnogoljudnom slavnom majkom gradova”, postao je krajem III i pocetkom IV veka metropola Rimskog Carstva. Tu su otkriveni ostaci raskosnih zgrada sa freskama i mozaicima, monumentalnog javnog kupatila, prostranog foruma, carske palate. Grad je bio opasan bedemima, a imao je vodovod i kanalizaciju, zatim kovnicu novca, tkaonicu, radionicu za oruzje, hramove, pozoriste, amfiteatar. Sirmijum je rodno mesto rimskih imperatora Aurelijana, Proba, Decija, Trajana, Maksimina i Gracijuma, uzurpatori Ingenius i Realijan su se tu proglasili carevima, a mnogi rimski vladari su u ovom gradu provodili krace ili duze vreme. Sacuvani su i neki ostaci rimskog grada Basijane kod Donjih Petrovaca u Sremu
Krajem VI veka u ove krajeve dolaze Sloveni. U toku visegodisnjeg rata (791-796) Karlo Veliki je unistio avarski plemenski savez i Franacka je pomerila svoje granice do Fruske Gore. Bitne promene u drustveno-ekonomskim odnosima nastale su krajem IX veka kada su s istoka dosli Madjari, progonjeni od Pecenega, i nastanili najveci deo teritorije danasnje Vojvodine, gde su zatekli ostatke Avara, slovensko i franacko stanovnistvo.
U doba seobe naroda naselja su podizana u blizini rusevina antickih gradova. Iz tog perioda sacuvani su brojni predmeti od stakla, zlata, srebra, bronze i gvozdja, koji ukazuju na snazan uticaj vizantijskih centara s juga Balkana. Narocito na avarskom materijalu nalaze se dokazi simbioze srednjovekovne i stare vizantijske umetnicke tradicije. Najpoznatija nalazista iz ovog perioda su kod Kovina, Panceva, Vrbasa, Novog Knezevca, Ade i Celareva. Krajem IX i pocetkom X veka razvijala se u ovim krajevima belobrtska kultura, koju je pretezno negovalo slovensko stanovnistvo.
Tvorac madjarske drzava kralj Istvan I (997-1038), uz pomoc nemackih vitezova i zapadnog hriscanstva, a koristeci se i organizacijom zatecenog i pokorenog slovenskog i drugog stanovnistva, udario je temelje feudalnom sistemu. Sedista vlasti bili su utvrdjeni gradovi iz kojih se gospodarilo i okolnim zemljistem i zavisnim ljudima kojima su bile nametnute teske obaveze. I Backa, Banat i deo Srema bili su pod vlascu ugarske (madjarske) drzave. Srem je cesto menjao gospodare – potpadao je kratko vreme pod Bugarsku, grad Sirmijum je jedno vreme drzao makedonski car Samuilo, cije je carstvo zauzimalo veliki deo Balkana, da bi kasnije dospeo u ruke Vizantije.