Krivicna dela ratnih zločina

 
1. UVOD

Krivična dela protiv čovečnosti i međunarodnog prava, među koja se nalaze i genocid i ratni zločini, predstavljaju takve delatnosti kojima se krše međunarodni ugovori, sporazumi i konvencije i narušava ili ugrožava mir među narodima i bezbednost čovečanstva, ili kojima se krše ratna pravila o ponašanju zaraćenih strana prema ratnim zarobljenicima, ranjenicima, bolesnicima i civilnom stanovništvu.
Nastanak tih krivičnih dela je vezan za postojanje međunarodnih pravila kojima se regulišu odnosi između država u doba rata, tj. odnosi između zaraćenih strana u pogledu započinjanja i vođenja rata. Od nastanka ljudskog društva ratovi i ratna stradanja na štetu pojedinaca, pa čak i čitavih naroda postaju neumitni pratilac njegovog celokupnog društvenog razvoja. Na osnovu toga, kao posledica surovog i nečovečnog postupanja u toku duge istorije ratova i oružanih sukoba između država i naroda, razvilo se međunarodno ratno pravo sa ciljem da humanizuje ovo najnehumanije sredstvo za rešavanje međudržavnih i međunarodnih sporova.
Sa pojavom međunarodnog ratnog prava otpočeo je proces postepenog ograničavanja prava zaraćenih strana i kontrolisanja njihovih postupaka ne samo prema neboračkom stanovništvu, već i u pogledu započinjanja i vođenja ratova. Došlo je do postepenog ograničavanja apsolutne slobode države u pogledu započinjanja i vođenja ratova, tako da su pojedini postupci koji predstavljaju nepotrebna razaranja, ubijanja i mučenja zabranjeni, i kršenjem tih ratnih pravila nastaju ratna krivična dela. Kako ratovi dobijaju međunarodni karakter, i ova krivična dela dobijaju međunarodni karakter što dovodi do pojave međunarodnog krivičnog prava. Prema tome, međunarodno krivično pravo nastaje kao rezultat kršenja međunarodnih pravila o započinjanju i vođenju rata, posebno pravila koja se odnose na ponašanje prema neboračkom stanovništvu. Razvoj međunarodnog krivičnog prava se može podeliti na tri vremenska perioda: do Prvog svetskog rata; između Prvog i Drugog svetskog rata i posle Drugog svetskog rata.

2. Krivično delo ratnih zločina

Rat, ratna razaranja i ratni zločini su odavno nastali još sa početkom postanka ljudskod društva. Na žalost od tog vremena pa do današnjeg dana, ratovi, ratna razaranja i ratni zločini neprekidno traju. Stiče se utisak da je smisleno izvesti zaključak da su ratovi zakonita, socijološka i društvena pojava.

Posledice izazvane ratom, ratnim razaranjima i ratnim zločinima su praktično nenadoknadive štete koje je ljudsko društvo tokom svoje istorije pretrpelo, su ogromne i svakako zaustavljaju razvoj ljudskog društva uopšte. napomenimo samo dva najstrašnija rata koja su ikada vođena u istoriji ljudskog društva. Prvi svetski i Drugi svetski rat, pričinili su najveće i nenadoknadive gubitke kako u ljudstvu tako i u materijalnim dobrima.
Rat kao društvena pojava još u početnom periodu razvoja ljudskog društva izazivao je pažnju ne samo države i društva nego i nauke, koja je tražila objašnjenje za rat uopšte. Time su se bavili mnogi istoričari, filozofi, sociolozi, pravnici i drugi, još u Starom i Srednjem veku koji su se bavili problematikom ratnih zločina i uopšte. Međinarodna zajednica i čovečanstvo bili su tokom svoje duge istorije praktično nemoćni u sprečavanju rata, ratnih razaranja i ratnih zločina. Pokušavalo se propisivanjem određenih pravila za vođenje rata i njegove humanizacije. Činjenica je da svi ti pokušaji u raznim periodima ljudske istorije nisu donosili željene rezultate praktično sve do XIX veka. XIX vek pred stavlja prekretnicu u regulisanju pravila za vođenje rata, zaštiti civilnog stanovništva – ne boraca, ranjenika i uopšte njegovoj humanizaciji.
Prvi korak u tom pravcu je Pariska deklaracija o pomorskom ratu iz 1856. godine, koja sadrži pravila o zabrani blokade mora. Zatim dolaze mnogo važniji i opsežniji međunarodni dokumenti iz ratnog prava. U Ženevi je 1864. godine doneta Konvencija o poboljšanju sudbine vojnih ranjenika u ratu. Ubro posle toga, 1868. godine usvojena je Petrogradska deklaracija, koja, pored zabrane upotrebe eksplozivnih zrna težine manje od 400 grama, sadrži i neke osnovne polazne principe ratnog prava.
Najvažnije su kodifikacije pravila ratnog prava izvršene na Haškim konferencijama 1899. godine i 1907. godine kada su donete značajne i brojne konvencije i deklaracije. Napomenimo da je između dva svetska rata usvojeno nekoliko konvencija koje regulišu ovu materiju kao što su Ženevka konvencija o postupanju sa ratnim zarobljenicima iz 1929. godine i Londonska pomorska konvencija iz 1930. godine.
Posle Drugog svetskog rata doneto je više međunarodnih pravnih akata: Povelja Organizacija Ujedinjenih Nacija neposredno posle završetka Drugog svetskog rata, četri Ženevske konvencije iz 1949. godine o zaštiti žrtava rata i najkasnije uz nju i dodatni protokoli, što predstavlja dalji veliki napor da se poboljša položaj, boraca, ranjenika, i civilnog stanovništva u oružanim sukobima.
Prvi i Drugi dodatni protokol Ženevske konvencije usvojeni su 1977. godine. S obzirom na razvoj naoružanja i doktrina za vođenje rata, uvojen je čitav niz konvencija o zabrani vođenja hemijskog i nuklearnog rata.