Obrtnicka preduzeca

UVOD

Obrtna sredstva predstavljaju bitnu stavku u planiranju i realizaciji poslovanja svih preduzeća. Naime, pošto nabavka i skladištenje zaliha obrtnih sredstava iziskuje vezivanje novčanih sredstava i stvara troškove preduzeću, ona moraju da se bave “upravljanjem zalihama”.
Upravljanje zalihama obrtnih sredstava svodi se na odlučivanje o momentu nabavke, kao i o tome koliko će koja nabavka biti količinski velika. Takođe, preduzeća moraju riješiti pitanje skladištenja i čuvanja tih zaliha.
Sve ovo je jako bitno jer ukoliko upravljanje zalihama nije dobro ono može dovesti do nelikvidnosti preduzeća, te ugroziti i njegov opstanak. Dakle, upravljanje zalihama obrtnih sredstava, konstatnim praćenjem njihove stabilnosti i analiziranjem kvalitete upravljanja njima rješavamo jedno od egzistencijalnih pitanja preduzeća. Naravno, povećanjem kvalitete njihovog upravljanja indirektno poboljšavamo položaj našeg preduzeća na tršištu te pospješujemo finansijski rezultat.
U narednom tekstu objasnićemo šta potpada pod kategoriju obrtnih sredstava, čemu ona služe, kako se dijele, te prikazati šta je bitno pratiti kod zaliha obrtnih materijala.

1. FAKTORI PROIZVODNJE

Prilagođavanje materijalnih dobara iz prirode ljudskim potrebama naziva se proizvodnjom. Proizvodnja se može shvatiti kao razmjena između čovjeka i prirode. Budući da su čovjekove potrebe stalne i kontinuirane, tako i proces njihovog zadovoljavanja, kao i proces proizvodnje dobara i usluga kojima se te potrebe zadovoljavaju mora biti kontinuiran, odnosno mora se odvijati bez zastoja. Specifičnost proizvodnje je da je ona društvena djelatnost i čovjek je u proizvodnji materijalnih dobara i usluga uvijek nužno upućen na druge ljude.
Istraživanju procesa proizvodnje može se prići sa dva stanovišta:
• sa tehničke i
• sa ekonomske strane proizvodnje.
Tehničku stranu proizvodnje – predstavljaju tehnički načini proizvodnje i tehnološki procesi koji su nužni da bi prirodna dobra promijenila svoje prirodne karakteristike i dobila nova svojstva kojima se mogu zadovoljiti potrebe ljudi. Ovu stranu proizvodnje ispituju tehničke i tehnološke nauke i ona nije predmet izučavanja ekonomske nauke. Međutim, ona ne smije potcijeniti značaj ove strane proizvodnje jer to ima bitne posljedice i po ekonomsku stranu proizvodnje. Ključni element ove strane proizvodnje je tehnologija koju definišemo kao odnos između inputa (ulaznih elemenata) i outputa (rezultata) proizvodnje. Od tehnoloških procesa koji se primjenjuju ili materijala koji se prerađuju zavisiće obim troškova, efikasnost upotrebe resursa i profitabilnost proizvodnje. Sa tehnološkim napretkom mijenjaju se odnosi između inputa i outputa. U uslovima tehnološkog napretka ista proizvodnja može se ostvariti sa manjom količinom jednog ili više inputa, odnosno sa istim obimom upotrebljenih inputa može se dobiti veća količina outputa. To znači da ostvareni ekonomski rezultat ostaje isti dok se troškovi dolaska do tog rezultata smanjuju, tj. uz iste troškove moguće je ostvariti bolji ekonomski rezultat. Otuda, ekonomija mora poznavati osnovne elemente tehnološkog procesa i stalno pratiti tehnološki razvoj.

Ekonomsku stranu proizvodnje – predstavljaju različiti odnosi u samoj proizvodnji: radnik – poslodavac, poslovođa – radnik, odnosi između radnika i sl., ali i odnosi koji se povodom proizvodnje uspostavljaju u drugim oblastima ekonomskog sistema. Ekonomsku nauku interesuju i odnosi između ljudi u razmjeni (kupac – prodavac, konkurentski odnosi proizvođača, odnosi između banaka i preduzeća i sl.), te odnosi koji se kao izvedeni iz proizvodnje javljaju u raspodjeli. Svi ti odnosi se moraju posmatrati u međusobnoj povezanosti i svi u cjelini predstavljaju ekonomsku stranu Za obavljanje kontinuiranog procesa proizvodnje potrebni su sledeći faktori:
– sredstva za rad,
– ljudski rad i
– predmeti rada.
Sredstva za rad su različiti proizvodi i stvari koje čovjek koristi u procesu prerađivanja materija iz prirode. Mogu se posmatrati u užem i u širem smislu. U užem smislu ona obuhvataju samo razne alatke, mašine i oruđa koja čovjek koristi u procesu proizvodnje. U širem shvatanju u sredstva za rad spadaju i druge stvari koje su neophodne da bi se proces proizvodnje mogao otpočeti, kao što su zemljište, putevi, zgrade, električne instalacije, itd. Specifičnost sredstava za rad se ogleda u tome što se ona ne utroše u cjelini u jednom procesu proizvodnje. Nivo razvijenosti jednog društva može se mjeriti pomoću nivoa razvijenosti njihovih sredstava za rad. Ipak, ukoliko jedno društvo upotrebljava najmodernija sredstva za rad to ne znači nužno i da je to društvo bogato jer je pored posjedovanja razvijenih sredstava za rad potrebna i njihova racionalna upotreba da bi se akumuliralo društveno bogatstvo.