Pojam i određenje ekonomije

UVOD

Društvene nauke proučavaju pojave i procese koji se ograničavaju na aktivnosti čovjeka kao društvenog bića. Ekonomija je društvena nauka koja istražuje ljudsko ponašanje i jedan dio društvenih institucija, a koje obuhvata prirodu bogastva, zakone koji regulišu proizvodnju i raspodjelu u procesu zadovoljavanja potreba. Ekonomska priroda i ekonomske potrebe čovjeka nisu oštro odvojene od ostalih vrsta ljudskog ponašanja, pa se u proučavanju specifičnih ekonomskih problema mora voditi računa ne samo o ekonomskim već i o političkim, sociološkim i psihološkim aspektima koje daju mogućnost i pravo za autonomiju ekonomije prema ostalim naučnim disciplinama.
Proces diferencijacije naučnih disciplina snažno se odvijao krajem 18. I početkom 19. Stoljeća, kada se i ekonomija izvukla ispod okrilja filozofije. Taj proces je išao laganim tempom, pa je teško precizno utvrditi tačan datum nastanka ili početka ekonomije kao nauke, ali za većinu autora ekonomija je autonomna od prije dva stoljeća, kada se pojavilo djelo koje je prvi put sistematski izložilo ekonomske principe. Knjiga Adama Smitha „Bogastvo naroda“ (The Wealth of Nations) izašla je 1776. godine u doba kada je, prema Schumpeteru i bilo vrijeme za tu vrstu sinteze (J. A. Schumpeter, Povijest ekonomske analize, 1975. I).
Smithova filozofija bogastva i ekonomske aktivnosti leži u slobodi trgovine i laissez-faire-u, tj. sistem cijena i tržišta i međusobno djelovanje individua i preduzeća ne vodi anarhiji već konzistentnom modelu čija logika ne leži u čvrstoj regulaciji.
U vremenu koje je uslijedilo, pojavio se veliki broj remek – djela značajnih ekonomista i novih pristupa ekonomiji koji su revolucionarno mjenjali ne samo ekonomsku misao već i društveno – ekonomske sisteme. Međutim na kraju dvadesetog stoljeća sve se vraća na početak, „kotač se okrenuo za puni krug“, odnosno temeljne poruke Adama Smitha ponovo su otkrivene više od dva stoljeća nakon što je napisao „Bogastvo naroda“.