Pojam i uslovi zasnivanja radnog odnosa

 
UVOD

Radni odnosi su ugovorni odnosi i ugovorom o radu zasniva se radni odnos. Osnovne obaveze iz radnog odnosa su da je poslodavac obavezan radniku dati posao i da mu za obavljeni rad isplati platu, a radnik je obavezan prema uputstvima poslodavca datim u skladu sa vrstom rada, samostalno obavljati preuzeti posao.
U radnom odnosu poslodavac i radnik dužni su se pridržavati odredbi Zakona o radu, drugih zakona, međunarodnih ugovora, drugih propisa, kolektivnih ugovora i pravilnika u vezi s radnim odnosom.
Osnovna prava iz radog odnosa su sledeća: pravo na odgovarajuću zaradu, materijalno obezbeđenje za vreme privremene nezaposlenosti, zaštitu na radu, zdravstvenu zaštitu i druga prava u slučaju bolesti, smanjenja ili gubitka radne sposobnosti i starosti, kao i prava na druge oblike zaštite u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom.

Ključne reči: radni odnos, zasnivanje, uslovi, vrste, Zakon o radu.
1. POJAM RADNOG ODNOSA

Radni odnos se smatra jednim od najznačajnijih pitanja radnog prava. U pitanju je odnos koji se uspostavlja između ljudi u procesu rada . U isto vreme, to je i pravni odnos, s obzirom na to da je uređen pravnim normama. Radni odnos pretpostavlja uspostavljanje i, primenu čitavog niza individualnih i kolektivnih prava, obaveza i odgovornosti. Ta prava, te obaveze i te odgovornosti vezuju se i za jednu i za drugu stranu radnog odnosa. Iz tih razloga, radni odnos, kao nesumnjivo društveni odnos, prvenstveno se posmatra kao radno-pravni odnos.
Za razliku od drugih društvenih odnosa, odnosno pravnih odnosa, za radni odnos se vezuju određene karakteristike, tj. određeni elementi, po kojima se prepoznaje i izdvaja u zasebnu vrstu društvenih odnosa, odnosno pravnih odnosa. U pravnoj teoriji, ali i u pravnoj praksi, pravi se razlika između opšteg i posebnih režima radnog odnosa. Osim toga, veoma je važno praviti razliku i između individualnog i kolektivnog radnog odnosa, kao i razliku između subjekata tih odnosa.
Radni odnos se različito shvata i definiše. Primera radi, definicije radnog odnosa u buržoaskoj i socijalističkoj teoriji radnog prava u mnogome se razlikuju. Taj odnos se najčešće shvata kao dobrovoljan, pravno regulisan odnos, u kojem zaposleni preuzima obavezu da na organizovan način, odnosno kroz organizovane forme rada obavlja određene poslove, a poslodavac – da mu za to isplaćuje pripadajuću zaradu, odnosno platu, u skladu sa ostvarenim rezultatima rada .
U domaćoj i stranoj literaturi nalazi se veliki broj definicija radnog odnosa. Među njima ima podosta onih kojima se žele obuhvatiti svi bitni elementi radnog odnosa, bez obzira na to što o tome postoje različita viđenja. Takve definicije, po pravilu, zahvalnije su od drugih definicija jer se oslanjaju na manje-više sve značajnije elemente radnog odnosa. Zahvaljujući tome, njima se u principu daje celovitija i zaokruženija slika o radnom odnosu, što je veoma značajno, kako sa teorijskog, tako i sa praktičnog stanovišta.
Jedna od najpotpunijih, najprihvatljivijih i najcitiranijih definicija radnog odnosa u našoj zemlji glasi: radni odnos je dobrovoljna lična radnopravna funkcionalna veza radnika u organizaciji, odnosno kod poslodavca, na osnovu koje se radnik pod određenim uslovima i na određeni način uključuje u organizovan rad u organizaciji (kod poslodavca), zauzimajući jedno određeno radno mesto na kome obavlja određen posao (rad), odnosno funkciju i razmenjuje svoj rad za lični dohodak (platu ili zaradu) prema uloženom radu .
Na osnovu iznetog nije teško zaključiti da se radi o definiciji individualnog radnog odnosa, tj. odnosa između poslodavca i zaposlenog.
Međutim, opšti pojam radnog odnosa obuhvata i kolektivni radni odnos. Iz tih razloga, neophodna je definicija i tog odnosa. Na kraju svega, može se dati i definicija opšteg pojma radnog odnosa, tj. radnog odnosa shvaćenog u širem smislu.