Metode istraživanja društvenih fenomena

Uporedo sa evolucijom čoveka i razvojem civilizacije, razvija se i čovekova potreba i želja za napretkom. Vođen tim ciljem, čovek traga za znanjem i razvija svoju svest u tom pravcu unapređujući svoje intelektualne sposobnosti i iskorištavajući ih u procesima sticanja (sa)znanja. Vremenom, čovek se usavršava i napreduje, unapređujući uporedo i načine sticanja novih znanja koja su mu od koristi. Razvoj nauke i društvenih uslova koji su taj razvoj podsticali i omogućavali, označio je i razvoj naučnih metoda sticanja saznanja što je čoveka i čovečanstvo uvek vodilo napred.
Danas, govoreći o nauci i naučnom radu, ne možemo a da se ne osvrnemo na njene metode koje čine bitan deo svake nauke. Nauka predstavlja složen proces sticanja naučnog saznanja. Da bi se bavio naukom odnosno sticao naučna saznanja, čovek je davno shvatio da bez adekvatne primene odgovarajućih naučnih metoda u tome neće uspeti. Naučni metodi, najprostije rečeno, predstavljaju načine na koje je moguće doći do nekog saznanja. Posmatrano opštije, metodi naučnog saznanja predstavljaju smisleno, svrsishodno, racionalno konstituisan sistem ideja, koncepcija, radnji (postupaka) i sredstava odabran po naučnim kriterijumima i naučno proveren i cilju sticanja naučnog saznanja, odnosno naučnog istraživanja o predmetu ili metodu nauke.
Evidentno je da svaka nauka razvija nučne metode bliske toj nauci, ali je takođe i određeni broj metoda zajednički većini nauka. U grupi mnoštva naučnih metoda koje se u metodologiji naučnog istraživanja koriste i primenjuju, u ovom radu posebnu pažnju posvetićemo metodama istraživanja društvenih fenomena, kao grupi vrlo korisnih i značajnih metoda u procesu naučnog istraživanja društvenih fenomena.
Dakle, moramo primetiti da postoje metode istraživanja koje nam daju obaveštenja o pojavama, o načinima njihovog pojavljivanja, o obimu tih pojava, o njihovim svojstvima i delovanjima, ili o vezama između pojava. Sve su to metode kojima istražujemo pojave u tzv. realnom i objektivnom svetu, u svetu objektivnih pojava. Međutim, društveni fenomeni i pojave koje istražuje nauka moramo uvrstiti i one koje pripadaju subjektivnom pojavnom svetu. To su pojave vezane za čovekova subjektivna stanja, pojave vezane za ljudsko mišljenje, za njegova uverenja, stavove i raspoloženja. Nauka je razvila i odgovarajuće metode istraživanja i takvih pojava, te možemo reći da postoje i takve metode, koje nam omogućavaju da istražimo i te fenomene. Te metode daju nam informacije o mišljenjima, u kojima ljudi učestvuju, ili ih posmatraju, ili ukazuju na njihovu ocenu i namere, u odnosu na određene procese ili pojave, iz čega se može zaključivati na moguća njihova dejstva. To su metode istraživanja stavova ljudi i one su veoma važne u nauci, jer ljudski faktor se ne može izlučiti ni iz jedne vrste odnosa prema svetu u kojem živimo, niti se može događati bilo šta, što ulazi u ljudski svet i u horizont ljudskog odnosno društvenog delovanja, a to znači ni u polju saznanja, a da to nema veze sa ljudima, njihovim stavovima i praktičnim delovanjima. Zbog toga je istraživanje ljudskih stavova i odnosa prema nekim društvenim pojavama i odnosima između ljudi odnosno pojedinaca i društvenih fenomena, veoma bitno za nauku. Metode kojima se ova istraživanja vrše ključni su faktor za uspeh jer od njihovog izbora i adekvatne primene zavisi i konačni ishod istraživanja bilo kog društvenog fenomena.