Poslovna banka

  Uvod

Pojam banka potice od latinske rijeci banco, sto znaci klupa ili tezga postavljena na ulici na kojoj su se razmjenjivali tazni oblici i vrste novca i vrsile novcane transakcije i razna plaćanja u vezi sa obavljenim trgovinskim prometom.
Bankarski teoretičari nisu težili formulisanju neke univerzalne definicije banke. Vjerovatno su imali u vidu njenu specifičnost. Otuda su prve definicije pojma banke imale za osnov funkcionalnu teoriju.
Prema ovoj toriji banka je preduzeće čije su funkcije rezultat drustvene podjele rada. Funkcije banke su se mijenjale pa se mijenjala i njena definicija. Savremene definicije imaju u vidu osovnu teoriju njenog javnog karaktera. Javni karakter banke podrazumijeva njen doprinos stabilnosti nacionalnog finansijskog sistema.
U literaturi ne postoji jedinstven kriterij podjele banaka. Zbog toga se koristi više kriterija, koji se međusobno upotpunjuju.
Prema najčešćoj podjeli banke se dijele na:

•     Centralna ili emisiona banka
•     Poslovne banke
•     Komercijalne banke
•     Investicione bake
•     Univerzalne banke
•     Ostale vrste banaka

Istorijat banke

Prvi bankarski poslovi, kako se oni sa današnjeg stanovišta shvataju, nastali su već u ranim periodima razvoja ljudskog društva. Začeci ovih poslova mogu se istorijski pratiti još od 3000 godine pre nove ere, a sigurniji materijalni dokazi o vrsti i načinu razvoja bankarskih poslova, od VII vijeka prije nove ere. U periodu od VII do V vijeka prije naše ere, u Vavilonu su se pojavile privatne kuće koje su se bavile pretečom današnjih bankarskih poslova, poznati pod nazivom tezaurisanje, a ljudi koji su se njima bavili zvali su se “tezauri” (današnji pojm “tezaurisanje” podrazumijeva povlačenje novca ili drugih vrijednosti iz prometa). Ti prvi poslovi odnosili su se na organizovano sklanjanje odgovarajuće robe, obično žita i druge vrste sličnih proizvoda, na čuvanje. Primljenu robu tezauri su čuvali ili davali dalje u promet na odredeni rok i uz odgovarajuće priznanice o deponovanim  proizvodima koje su i same postojale predmet samostalnog finansijskog prometa za obračune i plaćanje.
U istom razdoblju u staroj Grčkoj bankarski poslovi se razvijaju u okviru čuvenih hramova, posebno hramova u Efesu na ostrvu Rodos. Pojavom kovanog novca na ovom tlu, počev od VI vijeka prije naše ere, koje je izdavao skoro svaki grad ili manja državica samostalno za svoje potrebe, javljaju se i prvi privatni mjenjači, koji su menjali novac jednog grada, odnosno države za novac druge države, ili su ga davali na zajam uz kamatu. Svoj posao oni su obavljali na trgu za stolom ili na klupi. Kako se sto na grčkom naziva “trapeza”, to su oni dobili naziv “trapeziti”. a u današnjem smislu riječ “trapeza” označava banku.
U periodu postojanja Rimske imperije stiču se još povoljniji uslovi za razvoj novčanih transakcija i drugih finansijskih poslova. Lice koje se u Rimskoj imperiji bavi primanjem depozita i uloga, davanjem zajmova i posredovanjem u novčanom prometu, naziva se “angentarijus”. Njihovi poslovi se u velikoj meri odražavaju na razvoj privrednog života, ali uticaj “argemarijusa” na vlasti i državne poslove postojao je sve veći. Mjenjačke poslove obavljala su druga lica koja su se zvala “tiumulatori”.
U ranom feudalizmu, paralelno sa odumiranjem trgovačkih poslova, zamirao je i razvoj bankarskih poslova, odnosno banaka. U ovom periodu veći značaj još su imali samo menjački i emisioni poslovi. Mnoštvo moneta različitih vrsta koje se u tom periodu razvijaju sve više, iziskivale su postojanje samo menjačkih poslova. U istom periodu kreditni posao se javlja najvećim dijelom u obliku naturalnog kredita, da bi se tokom vremena sve više razvijao kao poseban novčani kreditni posao koji prati trgovačke transakcije. U okviru ovih poslova, u trgovačkom prometu širu primjenu dobija mjenica (XIII vijek – Italija), na osnovu koje se kao instrument plaćanja uspešno razvija medunarodni trgovački i novčani promet. Ovaj period je značajan i po prvim slučajevima “kvarenja novca”, što se činilo odstupanjem u težini i sastavu plemenitih metala od kojih je kovan novac, a ispoljilo se u određenoj stopi inflacije koja je zasiguno siromašila široki krug vlasnika novčane imovine.