Putovanja oko sveta

Uvod

Krajem srednjeg veka gradskoj privredi zapadnoevropskih zemalja bile su potrebne sigurnije pomorske veze sa istokom odakle su se donosili začini, mirisi, drago kamenje i druga roba. Upravo to je uslovilo otkriće Amerike i otkriće pomorskog puta za Indiju. Ubrzo dolazi kolonizacija otkrivenih zemalja što ubrzava privredni razvoj Zapadne Evrope, posebno zemalja na obalama Atlantika. Velika geografska otkrića uticala su na dalji razvoj elemenata kapitalističke privrede.
U geografskim otkrićima XV, XVI, XVII i XVIII veka učestvovale su Portugalija, Španija, Engleska i Francuska, tada najrazvijenije i najmoćnije evropske države. Posle brojnih španskih i portugalskih otkrića, nakon kojih je utvrđeno postojanje Novog sveta, započet je proces intezivnih pomorskih plovidbi po svim okeanima koji su do tada bili gotovo potpuno nepoznati čovečanstvu.
Otkrićem obala Amerike nametnuo se problem pronalaženja pomorskog puta na zapad do Azije, odnosno moreuza između Severne i Južne Amerike. Mnogi pomorci, istraživači imali su želju da pronalaskom moreuza skrate vodeni put do Indije. Prvi kome je to pošlo za rukom bio je Fernando Magelan.

FERNANDO MAGELAN
(1480-1524.)

Fernando Magelan (portugalski Fernao de Magalhaes ili španski Fernando Magallanes), rođen je proleća 1480. godine u planinskoj oblasti Traz-os-Montesa, u selu Sabroza (Portugalija), u porodici koja je bila na četvrtom stepenu plemstva.
U svojoj petnaestoj godini stupio je u službu na kraljevskom dvoru, gde je ostao do svoje dvadesetčetvrte godine kada je, podstaknut otkrićima velikih istraživača, odlučio da učestvuje u velikoj pustolovini.
Unajmio se kao sobresaliente tj. prekobrojni oficir u armadi od 20 brodova, koji su 1505. god. isplovili da unište flotu i vojsku egipatskog sultana i neprijateljski raspoloženih indijskih vladara.
Kada je Portugalija postala velika svetska imperija, Magelan je iz borbe izašao sa prvim ožiljcima zadobijenih u bici i sa nesmanjenim žarom za avanturom na moru. Godinama je izlagao svoj život opasnosti, iz jedne u drugu pustolovinu.
Kada se vratio u Lisabon 1512. godine, materijalna korist stečena tokom sedmogodišnjeg službovanja, izuzev roba Enrikea kojeg je kupio na Molučkim ostrvima, bila je neznatna.
Godine 1513. odlazi u vojničku ekspediciju protiv Maroka. Vrlo brzo stupa u bitku sa zakonom jer je optužen za zloupotrebu poverenja kada je nestala zaplenjena roba za koju je delom i sam bio zadužen. Vraća se u Lisabon kako bi objasnio situaciju kralju, međutim, odbijen je i naređeno mu je da se vrati na svoje mesto u Afriku. Optužba je kasnije odbačena. Nakon svojih plovidbi po Indijskom okeanu, napisao je i knjigu ’’Opis carstva, obala, luka i ostrva Indije’’.
Po završetku službe u Africi vraća se u Lisabon i pita kralja postoji li za tridesetpetogodišnjaka, kao što je on, bilo kakvo dostojno zaposlenje. U celom kraljevstvu se niko, sem Vaska de Game, nije mogao pohvaliti da Magelana nadmašuje znanjem. Ali ga, kralj Manoelo hladnokrvno odbija, ne pružajući mu čak ni utehu za budućnost.

Za sve te godine u portugalskoj službi, 4 puta je obišao oko Kapa, 2 puta sa zapada, 2 puta sa istoka. O istočnoj Zemljinoj kugli znao je više nego geografi i kartografi tog vremena.
U Portugaliji ostaje još godinu dana, kada se posvećuje marljivom proučavanju navigacije. Tokom tih meseci sreo je Ruia Feleira, kartografa i astronoma koji njegovim planovima daje naučnu nadgradnju.
Koristeći se kartom Martina Behajma, Magelan je gotovo bio siguran da postoji prolaz koji će mu omogućiti da napravi kružnu plovidbu oko sveta, odnosno koji će mu omogućiti da kraćim putem stigne do čudesnih ostrva začina. Dosta informacija o bogatstvu Malake, tzv. Zlatnom poluostrvu (današnji Singapur) i ostrvima začina, dobio je od Lodovika Vartema. Njegov prijatelj, Francisko Serao koji je posle portugalskog napada na Malaku ostao na ostrvu Ternate, godinama mu je slao pisma sa predivnim opisima ostrva.
Interesujući se za kosmografiju došao je do zaključka da se eventualni moreuz između Atlantskog i Tihog okeana može naći južnije od do tada proučenih obala Novog sveta.
Još prilikom plovidbe oko Afrike uočio je da se kontinent sužava prema jugu. Španska i delom portugalska istraživanja obala Amerike, takođe su ukazivala na sužavanje ovog kontinenta prema jugu pa je u tome video sličnost sa Afrikom. Do ovakvog uverenja dolazi i nakon plovidbe De Solisa i njegovog otkrića ušća La Plate.
Na globusu Johana Šenera iz 1515. god. Južna Amerika je bila tako predstavljena da je postojala morska veza između dva okeana, a slična predstava data je i na karti Leonarda da Vinčija. Ovo su bile samo pretpostavke, jer ni jedan pomorac da tada nije plovio ovim vodenim prostranstvima.