Razvoj govora

UVOD

U ovom radu pokušaćemo da na što bolji i razumljiviji način, kroz razne primjere, objasnimo proces razvoja govora kod djece. Objasnićemo koje faze razvoja govora postoje, svaku posebno, da li i kako treba poticati dječji govor, te kako nastaju i kakvi mogu biti poremećaji govora, na osnovu čega možemo zaključiti da nešto nije u redu, a sve s ciljem što  boljeg upoznavanja sa samim procesom i fazama dječjeg govora.

Jezik, govor i komunikacija

Jezik je  komunikacijski sistem, koji se može sastojati od riječi, tonaliteta kojim se izgovaraju te riječi (naglasci) – tj. auditivne komponente jezika, te vizualne komponente jezika – gesta, stava i pokreta koji dopunjuju rečenu informaciju. Jezik je sistem simbola pomoću kojeg pojedinac opisuje kako vanjski, realni svijet koji ga okružuje, tako i svoj unutraršnji svijet, ali i njihov međusobni odnos. I vanjski i unutraršnji svijet konstantno međusobno utiču jedan na drugoga. Važnost jezika proizlazi iz same činjenice da ga pojedinac uči i koristi u zajednici s drugim ljudima, te da je on najvažniji instrument za formiranje pojmova. Sva sredstva komunikacije mogu se grubo podijeliti na: verbalna i neverbalna. U verbalna spadaju: govor, čitanje i pisanje, a u neverbalna sredstva ubrajaju se: uzdasi, hrkanje, namigivanje, treptanje, mrštenje, nakašljavanje, slijeganje ramenima i sl.
Jezik je jedna od bitnih odlika čovjeka. Prema E. Herlok (Hurlock, E) jezik podrazumjeva sva sredstva komunikacije.
Govor  je sredstvo komunikacije među  ljudima upotrebom konvencionalnih glasovnih simbola za označavanje predmeta, pojava i odnosa; govor ima i signifikativnu funkciju:  reči  su  nosioci  značenja,  pojmova,  uopšteno  odražavanje  stvarnosti. Govor  je samo jedan oblik jezika u kome se upotrebljavaju artikulisani zvuci i reči da bi se saopštile misli i osećanja.Pomoću govora dete identifikuje, diferencira  i organizuje stvari  i svijet oko sebe, proširujući ga  i van opažajnog domena.Ovakvo  određenje  govora  proizašlo  je  iz  nalaza  sistematskih  interdisciplinarnih proučavanja  (razvojnih psihologa,  lingvista, psiholingvista,  razvojnih psiholingvista) koja su otkrila sav opseg varijacija ljudskog govora. Time je bila prevaziđena konvencionalna faza u kojoj je govor označavan samo kao osnovna odlika koja čoveka razlikuje od životinja, a počelo je da se sagledava koliko je dubok uticaj učenja jezika na ukupan razvoj onih koji ga usvajaju; tada  je shvaćeno da  je  tok razvoja govora  i njegovi efekti značajno distinktivno svojstvo pri upoređivanju ljudi međusobno. Kada u razvojnoj psihologiji analiziramo učenje govora kod dece onda se moraju upoznati saznanja raznih disciplina o tom multidimenzionalnom procesu, ali ne samo o komponentama od kojih se ti procesi sastoje, nego i o faktorima i uslovima u kojima se ti razvojni procesi odvijaju.  Najbitnija karakteristika koja čovjeka razlikuje od životinja je ta da umije da govori, iako i životinje komuniciraju međusobno, mogu da saopšte svoje emocije, da ukažu na prisustvo drugih bića. Neke životinje mogu da reaguju na ljudski govor, neke mogu da nauče govor čovjeka. Eksperimenti pokazuju da i majmun može naučiti neke riječi iz ljudskog govora.  Međutim, postoje razlike kod učenja govora majmuna i djeteta, neke od njih su:

•     majmun bez učenja ne može proizvesti nijedan zvuk hotimično, nego samo zvukove koji su van njegove kontrole i izraz su emocionalnog stanja,
•     riječi koje nauče služe im samo za komunikaciju sa eksperimentatorom,
•     iako nauče nekoliko riječi, nikada ne pokušavaju da naprave kombinaciju riječi u rečenice,
•     U ranom djetinjstvu kod majmuna nema vokalizacije, ni udvajanja slogova, što je karakteristično za razvoj govora kod djece, jer kod majmuna ne postoji centar za govor koji djeca imaju,
•     Iako je govor dat čovjeku kao mogućnost (Brokin centar za govor i druge neuromuskularne strukture) ipak mora da se uči.