Retke vrste | studenti.rs

Retke vrste

Nema recenzije

Odlomak

UVOD

Čovek je svojom delatnošću izmenio izgled Zemlje i u znatnoj meri oštetio biosferu. Na ogromnim površinama planete potpuno su uništeni prirodni ekosistemi (šume, stepe, močvare) ili su zamenjeni veštačkim (plantaže, farme, naselja).

Ono malo prirode, koja još postoji kao netaknuta, polako nestaje pod pritiskom čoveka. Najpre je ugrozio šume kao najsloženije i najproduktivnije ekosisteme. I danas se to nastavlja u tropskim šumama Amazona, zapadne Afrike i jugoistočne Azije. Čitavo Sredozemlje bilo je nekada pokriveno tvrdolisnom, slaborastućom šumom, a sada je ta oblast, sečom šuma, pretvorena u antropogenu pustinju i kamenjar.

Retke vrste su organizmi koji se smatraju veoma retkim. Oni mogu da uključuju i biljke i životinje. Većina retkih organizama se smatraju ugroženim, međutim ne moraju sve retke vrste buti ugrožene. One se mogu jednostavno pronaći u malom prostoru koncentrisano. Takva područja su najčešće udaljena i veoma izolovana od ostatka sveta. Retke i ugrožene vrste su zaštićene zakonom.

Prvi i veoma značajan korak u ostvarivanju zaštite jeste evidentiranje ugroženih vrsta flore i faune. Tome služe takozvane Crvene knjige. One predstavljaju naučno-stručne publikacije u kojima su navedene sve vrste organizama koje podležu zaštiti prema međunarodnoj klasifikaciji stepena ugroženosti:

vrste pred istrebljenjem;
vrste u opasnosti od istrebljenja;
ranjive (osetljive vrste);
retke vrste.

Proglašavanjem njihovih staništa za stroge prirodne rezervate, u kojima vlada poseban režim i u kojima je aktivnost ljudi svedena na najmanju meru, predstavlja najefikasniji način zaštite ugroženih vrsta. Najsloženiji, ali i najobuhvatniji oblik zaštite prirode su nacionalni parkovi, u čijem se okviru nalazi veći broj rezervata.

Retke vrste u Srbiji

Srbija se odlikuje znatnim bogatstvom flore i faune, posebno endemičnim i retkim biljkama i životinjama, kao i specifičnim ekosistemima, zahvaljujući, pre svega, svom geografskom položaju na Balkanskom poluostrvu, reljefu, klimatskim odlikama i složenoj istoriji živog sveta. U Srbiji postoji 215 vrsta biljaka i 429 vrsta životinja koje su kao prirodne retkosti stavljene pod najstroži stepen zaštite države. Među ugroženim životinjama 273 vrste ptica kao i 66 vrsti sisara. Zaštićena je i 41 vrsta beskičmenjaka, 34 vrste insekata i 15 vrsta riba.
Biljke koje predstavljaju prirodne retkosti zaštićene su posebnim Zakonom o zaštiti prirode pa uništavanje ili berba ovih biljaka, osim što nanosi neprocenjivu štetu biodiverzitetu, istovremeno i krivično delo koje se može kazniti po Zakonu.

Najznačajnije ugrožene i istovremeno i zaštićene biljke naše zemlje, koje su pod zaštitom prvog stepena, su:

Pančićeva omorika (Picea omorika), koja se može naći na planinama oko srednjeg toka Drine u zapadnoj Srbiji (Tara, Mileševka),
tisa (Taxus baccata), nalazi se po planinama i klisurama,
molika (Pinus peuce), raste na Šar-planini i Prokletijama,
stepski božur (Paeonia tenuifolia) koji raste u Deliblatskoj peščari,
gorocvet (Adonis vernalis), raste na Fruškoj gori, Deliblatskoj peščari, Subotičkoj peščari i dr.
rosulja (Drosera rotundifolia), se može naći na Staroj planini i Vlasini,
sasa (Pulsatilla grandis), koje ima na Fruškoj gori i Deliblatskoj peščari,
runolist (Leontopodium alpinum), ima ga na Kopaoniku, Mučnju, Prokletijama,
žuta lincura (Gentiana lutea), živi na nepristupačnim kamenim liticama,
gospina papučica (Cypripedium calceolus), vrsta orhideje koja raste na Suvoj planini i zaštićena je od strane UNESKO-a.

kao svetska prirodna retkost;