Sistem lokalne samouprave u Svedskoj

UVOD

Kraljevina Švedska nalazi se na severu Evrope, na Skandinavskom poluostrvu. Ova ustavna monarhija ima oko 9, 4 miliona stanovnika i najnaseljenija je zemlja severne Evrope. Ukupan broj Šveđana u svetu procenjuje se na 14 miliona. Glavni grad Švedske je Stokholm, koji je ujedno i najveći grad ove zemlje. Švedska spada u grupu industrijski najrazvijenijih zemalja, sa razvijenim industrijskim sistemom, raznim industrijskim granama, uslugama i trećim sektorom.
Predmet ovog seminarskog rada je lokalna samouprava u kraljevini Švedskoj.
Lokalna samouprava u svakoj državi predstavlja deo njenog političkog sistema koji u svojoj kompleksnosti, između ostalog, obuhvata različite aspekte položaja, ustrojstva i funkcionisanja svih tela koji u njoj imaju javna ovlašćenja.
Lokalna samouprava označava težnju ljudi da u većoj ili manjoj meri samostalno upravljaju poslovima zajednice kojoj pripadaju. Najjednostavnije određena, lokalna samouprava je oblik odlučivanja i upravljanja u lokalnim zajednicama, konstituisanim na užim delovima državne teritorije, i to neposredno od strane njenih stanovnika ili putem njihovog predstavništva, koje oni neposredno biraju, kao i drugih lokalnih organa. U pitanju je, dakle, lokalna vlast koju vrše lokalni organi posredstvom građana u lokalnim zajednicama.
U svim demokratskim političkim sistemima jedno od najznačajnijih pitanja je pitanje kvaliteta relacije centralne i lokalne vlasti. Ovaj odnos je imao različite oblike, od partnerskog odnosa manje ili više autonomnih vlasti do funkcionalne integrisanosti i marginalizacije lokalne samouprave. Uvid u sadašnje stanje odnosa centralne i lokalne vlasti pokazuje da što je jedno društvo razvijenije, to je na strani takvog društva veća spremnost za jačanje lokalne samouprave.
Švedska je ustavna monarhija. Kralj Carl XVI Gustaf je poglavar države a kraljevska moć je već duže vreme limitirana samo na službene i ceremonijalne dužnosti.
Nacionalno zakonodavstvo predstavlja Švedski parlament (Riksdag), sa 349 članova. Parlamentarni izbori se održavaju svake četiri godine.
Švedska ima dvostepeni sistem organizacije lokalne vlasti i podeljena je na opštine i okruge. Opštine su osnovne jedinice lokalne vlasti, a funkcionisanje lokalne samouprave će detaljnije biti opisano u ovom radu.
1. ISTORIJSKI RAZVOJ LOKALNE SAMOUPRAVE

Temelj švedskog parlamenta – Riksdaga – je postavljen tokom srednjeg veka. U to vreme često je dolazilo do borbe za kraljevsku vlast, a svako koji je želeo da postane kralj sazivao je sastanak sa ljudima čija mu je podrška bila potrebna. S vremenom ti sastanci su se razvili u Riksdag – skupštinu – sa četiri ”staleža” koja su trebala zastupati interese različitih grupa u društvu. Bila su četiri staleža: plemstvo (otmene porodice koje su dobile posebna prava od kralja), sveštenici, građani (varošani) i seljaci. U Riksdagu su sedeli samo muškarci – žene su dobile političku vlast tek u 20. veku.
17. vek se obično naziva dobom velesile, šve. stormaktstiden, Švedske. U to vreme Švedska je bila značajna država u Evropi, i daleko veća nego što je danas. Švedskoj državi nije pripadala samo Finska, koja je više stotina godina bila deo Švedske, nego i mnoga druga područja koja su osvojena u ratovima. To su bila područja koja sada pripadaju Rusiji, Estoniji, Letoniji, Poljskoj, Nemačkoj i Norveškoj.
Početkom 19. veka većina Šveđana je i dalje živela po selima i bavila se poljoprivredom. Razlika između siromaha i bogataša je bila vrlo velika. Samo bogatiji seljaci i varošani su mogli sedeti u Riksdagu, a kralj je još uvek imao veliku vlast. U 19. veku sprovedena je čitava serija zemljišnih reformi, a ranija sela su rasparčana tako da umesto seoskih celina, imanja su bila rasprostranjena svako za sebe.
1862. godine je donet Zakon o lokalnoj samoupravi kojim je formirano 2500 opština, provincija i gradova. Bila su dva akta, jedan za gradove i jedan za prirodu.
Ruralne opštine su formirane na osnovu stare parohije šve. socknar, a zatim 89 gradova šve. Stader zasnovanih na starim ovlašćenjima gradova.U njima je uspostavljen demokratski oblik organizovanja i formirana su veća u koja su birani predstavnici raznih socijalnih klasa, uključujući i umetnike u gradovima. Ove reforme su dobile naziv ”podele” ”skiften”. Drugi zakon je utvrdio da sva deca treba da idu u školu, i da tada tzv. osnovna narodna škola šve. folkskola treba da bude besplatna (Đorđević, 2002, str.84).
Industrijalizacija se takođe počela razvijati u ovom periodu. Počela je izgra- dnja fabrika, gradili su se putevi, železnice i kanali. Mnogi ljudi su napuštali sela i doseljavali se u gradove, koji su postajali sve veći.
Početkom 20. veka još uvek je bilo dosta siromaštva u Švedskoj. Rad u industriji je bio težak i loše plaćen i zato su radnici osnovali sindikate da bi se borili za bolje radne uslove. To je bio početak tzv. radničkog pokreta, šve. arbetarrörelsen.