uloga MMF-a u savremenoj krizi

UVOD

Krajem drugog svjetskog rata mnoge zemlje su bile spremne da se uključe u razvoj međunarodne monetarne saradnje, čak i po cijenu ograničenja sopstvene slobode u oblasti monetarne politike. Nastanak međunarodnih finansijskih organizacija bio je uslovljen ekonomskim i političkim razlozima koji su ukazivali da je u cilju razvoja i stabilnosti svjetske  privrede neophodno izgraditi nove monetarne sisteme.

Jula 1944 god. u Bretton Woods u SAD održana je konferencija na kojoj su učesnici osnovali i prihvatili tzv „bretonvudski sistem“  koji se u svijetu koristio od 1944 god. do 1971 god. Učesnici konferencije smatrali su da  međunarodne finansije i međunarodna monetarna saradnja zahtijeva stvaranje trajne institucije koja će predstavljati centar za saradnju i konsultacije. Tako su nastali – Međunarodni monetarni fond (MMF) i Međunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD), kasnije poznatija kao Svjetska banka.

Fond je trebalo da obezbedi saradnju u oblasti međunarodnih plaćanja i politike deviznih kurseva i da odobrava kredite za kratkoročno uravnoteženje platnog bilansa, a Banka je dobila zadatak da dugoročnim kreditima omogući obnovu i razvoj privreda zemalja članica. Time je obezbeđena izvesna komplementarnost u poslovanju ove dve organizacije.
Iako se bretonvudski monetarni sistem raspao 1971 god., jer se zasnivao na nacionalnim, a ne na ekonomskim interesima, nastale dvije međunarodne finansijske institucije danas imaju veoma veliki značaj u okviru međunarodnih finansija, naročito u zemljama u razvoju i zemljama koje se nalaze u procesu tranzicije.

Tri su glavna područja aktivnosti MMF-a a to su: promatranje, finansijska i tehnička pomoć. Nadzor se sastoji od procjene propisa o novčanoj razmjeni zemalja članica s obzirom na uvjerenje kako jaka i dosljedna ekonomska politika vodi stabilnom deviznom toku, te podstiče rast i razvoj svjetske ekonomije. Finansijska pomoć uključuje kredite i pozajmice članicama MMF-a s platnim bilansom koji podržava politiku prilagođavanja. Što se tiče tehničke pomoći, MMF pruža stručnu  pomoć svojim članicama pri kreiranju i provedbi finansijske i monetarne politike, osnivanju institucija, dogovorima s MMF-om, te statističke podatke.

1. MEĐUNARODNI MONETARNI FOND (MMF)

Na konfernciji Ujedinjenih nacija održanoj 22. jula 1944 god. u Breton Vudsu četrdeset četri zemlje potpisale su sporazum o osnivanju Međunarodnog monetarnog fonda (čije je sjedište u Vašingtonu) i Međunarodne banke za obnovu i razvoj (danas je to Svjetska banka). Osnovane nakon Velike depresije, ove institucije trebale su za ubuduće da spriječe štetne ekonomske politike koje su doprinijele Velikoj depresiji tridesetih godina i da ponovo izgrade sistem povjerenja u međunarodnu sradnju i  međunarodni finansiski sistem. MMF je otpočeo sa radom, nakon što je 27. decembra 1945 god. 29 zemalja ratifikovalo Statut MMF-a.

Prema „bretonvudskom sistemu“, valute zemalja članica MMF-a mogle se da variraju samo u okviru uskih granica (+ – 1%).  Ovaj sistem je podrazumjevao prilagodljive fiksne devizne kurseve svih nacionalnih valuta spram dolara, zatim MMF kao banku koja ne daje klasične kredite budući da sredstva odobravaju na osnovu uplaćene kvote i Američki dolar kao rezervnoj valuti. Zemlja je u dogovoru sa MMF-om  mogla da izvrši prilagođavanje deviznog kursa, ali samo ako može da dokaže postojanje fundamentalne neravnoteže. U suštini zemlja je morala da dokaže da je preuzela sve razumne mjere, a da se njen spoljnotrgovinski deficit, ipak, nije mogao neutralisati u dužem vremenskom periodu. Fond je davao kredite samo centralnim bankama, i to kada bi im ponestalo deviznih rezervi da brane svoj fiksni devizni kurs.