Trošenje i oštećenje ležajeva

UVOD

Kod kotrljajnih ležišta između delova u relativnom kotrljanju nalaze se kotrljana
tela (kuglice,valjci, iglice, konusi ili bačvice) prečnika 2 do 50 mm. Prednosti su im: malo trenje, male dimenzije, mali otpori pri startu, mala količina maziva; jednodelna (kompaktna), tačnost. Pri tome važe zamašinske elemente koji se ne popravljaju .

Kod kliznih se između delova u relativnom kotrljanju nalazi se samo tanki sloj ulja (uljni film) debljine 2 do 50 μm. Prednosti su im mogućnost prigušenja oscilacija, tih rad bez šuma, u povoljnim uslovima mogu biti dugotrajna i mogu da rade sa izuzetno velikim brojem obrtaja, jednostavnakonstrukcija i proizvodnja, grublje tolerancije, niska cena, manje su osetljiva na nečistoće. Pri tomeimaju problema pri pokretanju zbog velikog trenja i poteškoće sa zaptivanjemPrema pravcu dejstva sile:
-aksijalna,
-radijalna i
-radiaksijalna.

Trošenje i oštećenja ležajeva

Sve mašine, sklopovi i mehanizmi sastoje se, po pravilu, od svega nekoliko osnovnih pokretnih mašinskih elemenata: ležajeva (kliznih ili kotrljajnih), zupčanika, vođica, lančanih prenosnika i čeličnih užadi. U svim tim elementima osnovna pojava je relativno kretanje različitih površina u direktnom iliindirektnom kontaktu.
Takvo kretanje može biti:

-klizanje jedne površine po drugoj,

-kotrljanje jednog elementa (točak, kugla, valjak) po ravnoj površini i

-kombinovano kretanje.

Kretanje tela jedno u odnosu na drugo
Na mj estu kontakta javljaju se složene mehaničke, termičke, ali i hemijske pojave.Dva osnovna procesa koji se javljaju pri relativnom kretanju mašinskih elemenata su trenje n dodirnim površinamai trošenje materijala sa površina koje su u međusobnom kontaktu. Trenje, neodvojivo svojstvo površine parova materijala u kontaktu, je nepoželjno u ogromnojvećini elemenata i mašinskih sklopova i drugih mašinskih uređaja (sem kod kočnica i mehaničkih spojnica gde je koristanproces).
Pojava sile trenja pri klizanju i kotrljanju površina u kontaktu ne dovodi samo do nekorisnog
utroška energije (pretvaranje izgubljene mehaničke energije u toplotnu), već usled trošenja i razaranja površina, do mogućnosti teških oštećenja elemenata i sklopova i, konačno, do otkazivanja rada mašine i postrojenja.
Složeni mehanizmi i procesi u pojavama trenja i njihove posledice pri različitim uslovima, a posebno procesi trošenja površina i mogućnosti njihovog smanjivanja predmet su istraživanja nauke pod nazivom TRIBOLOGIJA.
Internacionalan naziv tribologija izveden je od grčke reči tribos- trenje i logos – nauka, dok je upojedinim zemljama poznata pod nazivom trenje, habanje i podmazivanje. Iako novija nauka, tribologija izučava pojave poznate veoma dugo i kao takva ne predstavlja nikakvu novinu, suština je u novom prilazu problemima trenja i habanja materijala, i ulozi maziva i podmazivanja.