Britanski parlamentarizam

1.    UVOD
Za izradu seminarskog rada izabrala sam temu ’’Britanski parlamentarizam’’, kako bih proširila svoje vidike u ovoj oblasti političkog sistema i uredjenja. Kako svi znamo Ujedinjeno Kraljevstvo odnosno Velika Britanija, po državnom uređenju je parlamentarna monarhija bez pisanog ustava. U ovom seminarskom radu pokušaću da istaknem sta je zapravo Britanski parlamentarizam, kada je nastao i koje elemente obuhvata.
Ustavna monarhija je oblik monarhijske vladavine ustanovljen ustavnim sistemom, koji prihvata izabranog ili naslednog monarha kao šefa države. Moderne ustavne monarhije obično primenjuju koncept podele moći gde je monarh ili nosilac izvršne vlasti ili ima samo ceremonijalnu ulogu. Monarhija u kojoj monarh ima apsolutnu vlast naziva se apsolutistička monarhija .Kao najočigledniji primer ustavne monarhije, brojni autori, uzimaju britanski parlamentarizam i to iz više razloga:
1.    s obzirom da je Velika Britanija bila najveća kolonijalna sila, svoj politički sistem nametnula je i svojim kolonijama (od kojih su neke i danas zadržale taj sistem poput Australije, Kanade i slično,
2.    zbog duge tradicije, koja je u britanskom načinu razmišljanja sve, a ’’sve stvari se mere po dužini i respektabilnosti sopstvene tradicije ’’
Dakle, britanski parlamentarizam bi se mogao svrstati u sistem saradnje vlasti koji postoji u ustavnoj monarhiji, uz tradicionalni uticaj i smenjivanje na vlasti dve najjače političke partije i uz tradicionalno razvijen sistem građanskih i političkih prava i osnovnih sloboda. U Britaniji nikada nije postojao (niti sada postoji) pisani ustav u klasičnom smislu te reči. Ova monarhija funkcioniše kao ustavna na bazi odredaba brojnih povelja, konvencija, parlamentarnih i sudskih odluka, ugovora i drugih pravnih akata iz istorije, koji se odnose na sistem vladavine, položaj i prava monarha i drugih institucija vlasti.

2.    RAZVOJ BRITANSKOG PARLAMENTARIZMA
Savremena politička konfiguracija britanskog parlamenta proizvod je težnje buržoazije da izbori ravnopravnost u političkom životu, u odnosu na dominantni značaj plemstva i monarha. Razvoj britanskog parlamentarizma može se prosmatrati kroz nekoliko istorijskih faza.
2.1.     Prva faza razvoja britanskog parlamentarizma
Od ’’Magna carta libertatum’’ 1215. god. do Velike revolucije 1688. god.
Engleska povelja iz 1215. godine, Magna carta libertatum ,odnosno Velika povelju o slobodama , predstavlja simbol ograničenja vlasti  i samovolje vladara pomoću pravne norme, i oličenje je garancije za prava i slobode ljudi. Donošenjem Magna carta libertatum, razdvaja se kraljeva volje od prava i naglašava se dominacija prava nad kraljem, za razvoj parlamenta značajno, monarh mora da traži saglasnost podanika okupljenih u Velikom savetu, oko sistema vladavine odnosno oko ubiranja poreza. Za Magna carta libertatum , smatra se da je najstariji  ustavni akt Engleske.
Prekomernom upotrebom moći i nepoštovanjem povelje Magna carta, 1628. godine  Donji dom donosi  Peticiju o  pravima, tražeći obnavljanje parlamentarnih sloboda i uvodeći nova ograničenja kraljeve vlasti u korist Parlamenta. Peticijom se zabranjuje uvođenje poreza bez opšte saglasnosti Parlamenta, i zabranjuje se kažnjavanje bez zakonskog suđenja i lišavanje prava bez pravnog osnova.
Akt o sazivanju Parlamenta, donesen je 1640. godine  i njime se definiše  da se Parlament saziva najmanje jedanput u tri godine. 1679. godine u Parlamentu je izglasan zakon pod nazivom Habeos corpus act  kao jedno od sredstava da se ograniči samovolja vlasti i policije.
Revolucija je otpočela kao sukob kralja Čarlsa I Stjuarta (1625-1649) i Parlamenta. Naime, kralj je otvoreno pokazivao apsolutističke težnje, ignorisao Parlament i sam donosio odluke. Parlament se suprotstavio i 1642. godine došlo je do oružanog sukoba. Parlament je poslao vojsku protiv kralja, što je označilo početak građanskog rata. Uz kralja je stalo krupno plemstvo, a parlament je imao podršku buržoazije i novog plemstva.
Vojska parlamenta, kojoj je bio zapovednik Oliver Kromvel, pobedila je kraljevu vojsku i on je zbačen. Parlament ga je osudio na smrt 1649. godine, a Engleska je proglašena republikom.