Dofman

Dofman

Naučna revolucija, koja je uslovila industrijski i tehnološki razvoj, oblikovala je način razmišljanja karakterističan za moderni zapadni svet. Vera u Napredak i Istinu dovela je do svojevrsnog „raščaravanja“ sveta, te potrebe za naučnim razumevanjem i objašnjenjem stvarnosti koja nas okružuje. Duboke društvene promene zahtevale su određena tumačenja, a ona su svoje mesto našla pod okriljem sociologije, discipline nastale po uzoru na prirodne nauke i razvijene u pozitivističkom duhu.
Početni pokušaji temeljili su se na Kontovom (Comte) pozitivističkom pristupu proučavanju društva, da bi se postepeno fragmentirali pod uticajem klasika, s fokusom na proučavanju normativne regulacije društva. Takav je razvoj usmerio sociološko teoretisanje prema makrofenomenima, tj. pitanjima vezanim za širi društveni kontekst, pri čemu je naglasak na naučnim metodama i pristupu kojim bi se omogućilo formulisanje zakona, po ugledu na prirodne nauke.
Prvobitne teorije komunikacije, tačnije uticaja masovnih medija na pojedince takođe su imale ovaj pozitivističko – biologistički prizvuk. Tu prvenstveno mislimo na „ S-R“ teoriju, po kojoj stimulus uslovljava određenu reakciju. Naglasak je bio na celokupnom sistemu, a ne na odnosima „licem u lice“, pa su kasniji modeli bili razvijani tako da se pažnja okrene ka elementima komuniciranja, ulozi i efektu svakog od njih . Ovome je prethodilo definisanje značaja individue, stavova i slobodne volje, koji utiču ne samo na prijem stimulusa nego i na mogućnost da on dopre do recipijenta. Radi se zapravo o različitim selektivnim procesima. Pored znakova i pravila njihovog stvaranja (semantika) i upotrebe (sintaktika) za komunikološke procese mnogo je značajnija pragmatika, koja se bavi upotrebom tih pravila u komunikacionoj praksi. Pragmatika se bavi onim što je iznad pravila, onim što ga nadilazi i čini komunikaciju u nekom smislu neizvesnom. Kako će recipijent, interpretator shvatiti poruku ne zavisi samo od znaka, niti samo od načina na koji su znaci povezani, već i od konteksta tj. komunikacione situacije i svih njenih elemenata. Ipak, kako će određeni pojedinci reagovati na stimulus može se predviđati na osnovu njihovih osobenosti i karakteristika, ali samo onih koje spadaju u domen „društvenih“, dakle njihovih identiteta stvorenih socijalizacijom, igranjem uloga i zauzimanjem položaja, te interakcijom na osnovu tih uloga, položaja
i grupnih identiteta. Upravo ove karakteristike pojedinaca, koje omogućavaju društveno komuniciranje po normama i pravilima, pa i samo razumevanje poruka, jesu ovde u središtu pažnje. Prikazaćemo različite pristupe razvoju identiteta pojedinaca, koji je rezultat učešća u interakciji. Ipak, za razumevanje poruka nisu dovoljne samo norme i pravila, jer i u okviru njihovog poštovanja može doći do različitog shvatanja poruke od strane primaoca. Semantika se dakle bavi značenjem, ali pragmatika, a na njenom tragu i komunikologija,
zadiru u pitanje smisla koje će znaku i/ili poruci pridati primaoc. Ono što je sigurno je da je veća verovatnoća ispravnog razumevanja poruka unutar istih „govornih zajednica“ (Vitgenštajn) nego van njih, i to nas upravo upućuje na ono društveno, iznad pojedinaca, koje omogućava da se razumevamo, a čiji je praktični izraz kodni sistem.
Sa razvojem sociologije i uporednim razvojem hermeneutičkog pristupa u društvenim naukama, mogućnost pozitivizma i strogog normativizma u društvenim naukama se problematizuje. U nemačkom hermeneutičkom duhu, Maks Veber nastoji da sociologiju utemelji u novom ključu, koji bi pored objašnjenja podrazumevao i razumevanje, kao preduslov ovog prvog. U svim društvenim naukama mora se računati sa čovekom, kao svesnim i delatnim bićem, koje stupajući u odnose sa drugima, razumevajući sebe, druge i svet oko
sebe dela, stvara i oblikuje društvene pojave i procese. Ipak, bilo je nemoguće sociologiju potpuno svesti na idiografske nauke, te njen predmet spustiti na nivo pojedinca i objašnjavanje individualnih ponašanja, jer bi time bile poljuljane njene osnove kao opšte nauke o društvu.