Hidrološki status veštačkog jezera Ćelije

Uvod

Srbija ima oko 60 izgrađenih akumulacija sa visokim branama i sa velikim akumulacionim prostorom koje su jako značajna izvorišta za snabdevanje stanovništva pijaćom vodom. Međutim, izgradnjom veštakih akumulacija rešavaju se određeni problemi ali se stvaraju i novi. Gubitak staništa, gubitak biodiverziteta, promena klime, promene u vodnom režimu itd. samo su jedni od novonastalih problema. Pored toga naša zemlja se bori sa neadekvatnim upravljanjem akumulacijama i zagađenjima izazvanim antropogenim uticajima što za posledicu ima pogoršanje kvaliteta jezerske vode, ubrzanu eutrofikaciju i smanjenje veka trajanja jezera.
Akumulacija “Ćelije” je prvenstveno formirana kao deo sistema za zaštitu akumulacije “Đerdap” od zasipa nanosa erozionog porekla . Reka Rasina je na granici Zlatarske klisure i Rasinske kotline, 1972. godine, pregrađena branom visine 55 metara čime je započeto formiranje akumulacije “Ćelije”. Punjenje akumulacije je okončano 1979. godine. Tokom punjenja akumulacije, utvrđeno je da je voda visokog kvaliteta, pa je razmotrena mogućnost vodosnabdevanja Kruševca. Akumulacija “Ćelije” je od 1977. godine proglašena izvorištem prvog ranga za međuregionalno i regionalno vodosnabdevanje. Akumulacija je dobila naziv po istoimenom selu, koje leži na obali današnje akumulacije. Jezero „Ćelije“ već 30 godina predstavlja jedini izvor vodosnabdevanja pijaćom vodom stanovnika Kruševca i okolnih mesta, a planirano proširenje kapaciteta fabrike za preradu vode obezbediće pijaću vodu za 250.000 stanovnika. jedini zvaničan dokument, koji se, između ostalog, bavio i pitanjem zagađenja i zaštite slivnog područja urađen je još 1988. godine, kada je Institut za urbanizam i arhitekturu Srbije uradio „Prostorni plan područja posebne namene sliva vodoakumulacije Ćelije“. Svi ostali zvanični dokumenti, projekti i studije bavili su se pojedinačnim pitanjima i uglavnom na lokalnom nivou (Brus, Blace, Kruševac), tako da za celo područje sliva ne postoji studija, koja bi ukazala na izvore i posledice zagađenja i dala konkretne odgovore na pitanja: ko su najznačajniji zagađivači, kakve su posledice po zagađenje na floru i faunu i kvalitet jezerske vode i kako obezbediti dobro upravljanje prirodnim resursima u cilju njihove zaštite. Pored toga, ne postoji dovoljno izgrađena svest o tome da ovi prirodni resursi (pa ni voda) imaju i svoju ekonomsku vrednost.

 
Opis lokaliteta i procena bilansa vodnog resursa veštačkog jezera Ćelije

Površina sliva veštačkog jezera Ćelije je 598 km². Srednji godišnji proticaj Rasine na mestu brane je 6,13 m³ u sekundi. U jezerskom basenu akumulirano je 51,5 miliona m³ vode koja se koristi za navodnjavanje zemljišta i vodosnabdevanje Kruševca.
Dubina vode je 45 metara, a njena providnost za vreme leta iznosi 4 metara. Nalazi se na putu Kruševac – Brus, i ovaj magistralni put prelazi preko brane ovog jezera. Drugi putni pravac koji vodi do jezera je iz pravca Niša, preko Prokuplja i Blaca.