Kako selekcionisati proizvodni program za vrijeme ekonomske krize

Kako selekcionisati proizvodni program za vrijeme ekonomske krize

UVOD

Proizvodni program je centralni problem politike razvoja proizvodnje u preduzeću. Preduzeće samo snosi odgovornost u okviru društvenih normi ponašanja. S obzirom na centralno mjesto proizvodnog programa u politici razvoja proizvodnje, a polazeći od ispoljenih promjena u tražnji za određenim proizvodima, izrada proizvodnog programa treba da postane stalna funkcija, čvrsto vezana za dinamiku tražnje i mogućnosti proizvodnje. Otuda se moze reći da preduzeće, pri svakoj promjeni proizvodnog programa treba da se i organizaciono preorijentiše, u hodu, bez zastoja proizvodnje.
Postoje različite definicije proizvodnog programa, a jedna od definicija koju ćemo prihvatiti i na kojoj ćemo bazirati naše izlaganje o proizvodnom programu je, da pod proizvodnim programom treba razumijeti skup precizno određenih vrsta proizvoda i usluga koje će se proizvoditi i prodavati u određenom vremenskom periodu.
Od proizvodnog programa treba razlikovati asortiman proizvodnje. Asortiman proizvodnje nije ništa drugo do izbor vrste i obima proizvodnje. Ili asortiman proizvodnje možemo definisati kao „…skup određenih vrsta proizvoda koje preduzeće proizvodi ili planira da proizvodi u izvjesnom vremenskom periodu, kao i samu strukturu obima njihove ukupne proizvodnje“.
Cilj ovog rada jeste da se pojasni pojam proizvodnog programa, izbor optimalnog proizvodnog programa, analiza postojećeg asortimana – pri čemu se akcenat stavlja na poslovanje u uslovima ekonomske krize.

Za proizvodni program vezujemo tri izuzetno važna pitanja:
1.    Kakav proizvodni program treba da ima preduzeće da bi maksimalno iskoristilo raspoložive potencijale (ljude, mašine,energiju)?
2.    Kakav proizvodni program treba da ima preduzeće da bi maksimalno iskoristilo raspoložive proizvodne potencijale respektujući, pri tome, realna tržišna ograničenja?
3.    Kakav proizvodni program treba da ima preduzeće da bi ostvario optimalne finansijske efekte (troškovi poslovanja, ukupan prihod, profit)?

Istraživanje optimalnog proizvodnog  programa je od višestrukog značaja. Ako pri istraživanju razmatramo raspoložive proizvodne kapacitete tada optimalni proizvodni program služi kao cilj kome preduzeće treba da teži. Ukoliko pri istraživanju uzmemo u obzir i spoljašnje determinante (tržišna i druga ograničenja) tada je moguće utvrditi „viškove” i „manjkove” kapaciteta i saglasno tome preduzeti odgovarajuće aktivnosti kako bi se obezbjedio opstanak i razvoj preduzeća uz najpovoljnije finansijske efekte.

 
1.    STRATEGIJSKI PRISTUP IZMJENAMA PROIZVODNOG PROGRAMA

Ekonomska kriza je natjerala proizvođače da sagledaju sve proizvode iz proizvodnog programa. Za vrijeme ekonomske krize ukoliko se dugoročno strateški posmatra, proizvod treba sagledati da ne bi bio izbačen sa tržišta i proizvodnog programa. Na tržištu opstaju samo ekonomski opravdani proizvodi. Prema tome, proizvodni program treba sagledati sa stanovišta ekonomske isplativosti i utvrditi koji je granični obim proizvodnje kojim se pokrivaju troškovi, a opstaje na tržištu.
Osnov rasta i razvoja svake kompanije predstavljaju planske izmjene proizvodnog programa u cilju njegovog poboljšanja. Koju će strategiju kompanija izabrati za proces izmjena proizvodnog programa zavisi od rezultata analize i strategije proizvoda u proizvodnom programu. Analiza strategija proizvoda vrši se sa stanovišta doprinosa proizvoda profitabilnosti kompanije. Pri izboru srategije mora se voditi računa o tome da to bude strategija koja će dovesti do najboljih ishoda. Na osnovu toga definiše se okvir za izbor marketing miksa. Pri definisanju marketing strategije za proizvod neophodno je najprije odrediti ulogu koju taj proizvod ima u proizvodnom programu.
Proizvod može imati ulogu:

•    Lidera – proizvodi lideri su proizvodi sa visokm tržišnim učešćem i visokom stopm rasta. Marketing strategija za ovakve proizvode je strategija održavanja proizvoda u proizvodnom programu uz mogućnost povećanja njegovog tržišnog učešća.
•    Zrelog proizvoda – proizvodi sa visokom stopom učešća na tržištu, ali sa niskom stopom rasta. Marketing strategija koja se primjenjuje za ovu grupu proizvoda je strategija održavanja u proizvodnom programu. Takođe, se pristupa strategijama pronalaženja novih korisnika kao i novih upotreba za taj proizvod.
•    Problematičnog proizvoda – proizvoda sa niskim tržišnim učešćem i visokom stopom rasta. Marketnig strategija za ove proizvode je strategija održavanja ili strategija povlačenja proizvoda.  Svaka kompanija treba da nastoji da što duže zadrži proizvod u proizvodnom programu i u tom smislu mora da udvrdi zbog čega proizvod ima nisko učešće na tržištu koje ima visoku stopu rasta. Tada se mora primjeniti strategija modifikovanja proizvoda kako bi se povećala njegova zastupljenost na tržištu. Kompanija mora na vrijeme da povuče proizvod sa tržišta ukoliko on više ne donosi dobiti.
•    Pozicija stagnirajućeg proizvoda – proizvodi sa niskim tržišnim učešćem i niskom stopom rasta. Marketing strategija za ove proizvode bila bi strategija smanjenja marketing napora ili eleminisanja proizvoda. Ukoliko proizvod donosi zadovoljavajuću dobit proizvod će se održati u proizvodnom programu a u suprotnom eleminisati.