Liderstvo

Liderstvo
Liderstvo predstavlja jedan od relativno nepoznatih i novih pojmova, ali sa veoma starom tradicijom. Ono se odnosi na proces uticanja pojedinca na druge, odnosno na aktivnosti organizovane grupe ka postizanju zajedničkih ciljeva. Uloga nekadašnjeg alokatora resursa, a današnjeg lidera, sastoji se u kreiranju pravca kretanja i izazova za članove jednog tima odnosno organizacije. Liderstvo predstavlja umjetnost vođenja ljudi, a preduzetništvo – pretvaranje ideja u inovacije. Da li je kombinacija ove dvije energije u današnjem turbulentnom vremenu uspjela, i šta imamo kao rezultat?
Peter Drucker kao formulu za uspjeh navodi kombinaciju ova dva pojma, odnosno: preduzetničke ideje + liderstvo = inovacije! Ali, pitanje koje se najčešće postavlja u ovoj oblasti jeste: šta je to što čini lidera, odnosno šta razdvaja lidera od nelidera? Neke studije su krenule od pretpostavke da je liderstvo urođena osobina, i da se čovjek jednostavno rodi ili ne rodi kao lider. Druge studije su izučavale uticaj sredine na formiranje liderskih sposobnosti kod pojedinca, i smatrale da se liderstvo može naučiti. Najnovije teorije otkrivaju da jedna trećina lidera posjeduje urođene osobine lidera, dok su čak dvije trećine „naučeni lideri“. Jedno je zajedničko ovim studijama, a to je da, bile urođene ili stečene, te osobine se u potpunosti razlikuju od osobina koje posjeduje menadžer: menadžer održava, lider razvija; menadžer kontroliše, lider inspiriše; menadžer razvija kontrolu, lider povjerenje; menadžer traži sličnost, lider razliku; menadžer radi sada, lider se bavi budućnošću.
Uspješni lideri današnjice brzo uče, u stanju su da stvore jaku organizacionu kulturu, uoče i opsluže nezasićena tržišta, iskoriste cijenu kako bi izgradili konkurentsku prednost i „vide nevidljivo“. Ključ dobrog lidera je u donosu prema ljudima, emocionalna uloga lidera je primarna. Uprošćeno, zadatak lidera je u sagledavanju situacije, i preduzimanju akcije. Prema načinu donošenja odluka, izvorima moći koje koristi, svojim pristupima i sposobnostima, razlikuju se klasični i savremeni stilovi liderstva.
Klasičan pristup razlikuje autokratski, demokratski i liberalni stil rukovođenja. Autokratski orijentisan lider sam donosi odluke, i nema povjerenja u svoje saradnike, pa se ovaj stil nerijetko primjenjuje u malim preduzećima. Demokratski stil vođenja odlikuje se većom uključenošću podređenih, gdje je autoritet delegiran, dok se liberalni stil vođenja odlikuje punom uključenošću zaposlenih u koje lider ima puno povjerenje. Pristup grupne dinamike, odnosno pristup savremene škole polazi od stava da je organizacija sastavljena od organizovanih i vođenih grupa. Ovaj pristup razlikuje dva stila, i to: transakciono i transformaciono vođstvo.
Savremeni pristup liderstvu je stav prema kojem su stilovi vođstva različito efikasni u zavisnosti od situacije, karakteristika zadatka, osobina i očekivanja zaposlenih i organizacione klime i kulture. Jedan od četiri modela je kontigentni model efikasnog vođstva (na osnovu stepena kontrole posljedica ponašanja od strane lidera), gdje lider može primijeniti popustljiv stil vođstva, ali i nepovoljan odnos prema saradnicima. Drugi model u odnos vođa-sledbenici uvodi i varijablu zrelost sledbenika, pa se u ovom modelu razlikuju pričajući, prodajni, participativni i delegirajući stil vođstva. Treći model „put-cilj“ u fokus stavlja očekivanja i motivaciju zaposlenih, pa razlikujemo direktivno, podražavajuće, ponašanje orijentisano ka dostignućima i participativno ponašanje lidera. Četvrti, normativni model liderstva, nastoji da objasni na koji način lideri treba da reaguju, odnosno donose odluke, pa se razlikuje pet stilova vođstva, od kojih dva predstavljaju autokratsko odlučivanje, druga dva konsultativno, i peti ima odlike grupnog odlučivanja.