Opšta istorija države i prava – Ispitna pitanja

66. UGARSKA- DRŽAVNO UREĐENJE I DRUŠTVO
Vlast dele tri zapovednika : Arpad, vrhovni vojni zapovednik, zapovednik ratnika.prema rodovskom načelu 5-6 rodova čine pleme. Na čelu roda , je vođa a uz njega ratnici. Arpadi su u Erdelju vremenom gotovo potpuno osamostalili. Stepan je organizovao državu na teritorijalnom principu, na čelu je kralj. Čelnicima rodova je oduzeo utvrde 2/3 zemljišta sa žiteljima i osnovao županije. Zemljište pripada kralju, koji pojedincima daje puno vlasništvo uz obavezu vojne službe. Zemlja se deli na okruge na čelu je kraljev službenik župan. Na čelu rodova je rodovsko plemstvo ( velikaši ). Župani , kraljeva pratnja i osobe kojima je on dao posede su novo plemstvo. Između plemića i podanika je međusloj tvrđavnih vojnika. Oni za vojnu službu dobivaju zemljište u trajni stvarnopravni zakup. Neki su npr. u Slavoniji odlukom sabora 1273. g. priznati za plemstvo, dok su drugi postali kmetovi. Kralj je plemstvu Zlatnom bulom priznao značajne privilegije. Nisu dužni plaćati poreze i davanja, a kralj im neće odsedati na posedima i Crkva je oslobođena plaćanja poreza.

67. UGARSKA- ZLATNA BULA
Zlatna bula Andrije II iz 1222.g. označava prelaz partimonijalne u stalešku državu. Sadrži odredbe o pravima podanika, koje bi danas tumačili kao temeljna ljudska prava i slobode. Najvažnije je pravo otpora i protivljenja. Plemstvo se može oružijem pobuniti protiv vlasti tj. kralja ako krši povlastice iz Zlatne bule. Kralj ne može zatvoriti podanika bez sudskog poziva i postupka. Državnim službenicima zabranjeno je tlačiti i ugnjetavati niže slojeve, kao i podanike koji žive na područiju njihove uprave, te će im nakon sudske presude vratiti oteto. Nikome ne može biti oduzeta imovina stečena na pošten način. Supruzi se ne oduzima miraz, ako je muž osuđen ili poginuo u dvoboju. Jedna osoba ne može vršiti više državnih funkcija. Moćni ljudi ne smeju ometati sud i izvršenje pravde, braneći osuđene osobe.

68. VIZANTIJA- DRŽAVNO UREĐENJE
Država je autokratska monarhija. U prvoj fazi je i teokratska, jer je vladar i poglavar crkve, kasnije kad je na čelu patrijarh, ostala je premoć države nad crkvom. Car, imperator ( od 7.veka zove se bazileus ) ima vrhovnu, zakonodavu, sudsku, izvršnu, vojnu i crkvenu vlast. Ministar carske kuće stoji na čelu carske garde, službe sigurnostii međunarodnih odnosa. Kvestor dvora na čelu pravosuđa, nadležan za zakonodavstvo. Comes sacarum largitionum rukovodi državnim funkcijama. Comes rerum privatarum upravlja carskim imanjima. Državni savet satavljen od najvišnih državnih službenika stoji uz vladara. Senat šire telo u koje uz sadašnje ulaze i raniji državni funkcioneri. Formalno je birao cara, ali postepeno gubi na važnosti. Država se deli na 2 prefekture ( orijent, ilirik ) na čelu prafect praetorio, ima sudsku i administrativnu vlast. Prefekture se dele na dijeceze, na čelu vikar. One s dele na provincije, na čelu rektor. Najniže su opštine, kojima upravlja opštinski senat i izborni službenici pod nadzorom države. Vojna uprava odvojena od građanske. Od 7. veka uvodi se podela države na teme, one se dele na turme, a ove se dele na bande.

69. VIZANTIJA- DRUŠTVO
Ikonoborci štite mali i srednji posed slobodnih seljaka, koji su poreski i vojni obveznici ) Zemljoradnički zakon ). Udruženi su u seoske opštine, koje su poreske jedinice. Vizantija je ugrožena napadima raznih naroda ( Arapi, Sloveni, Persijanci, Avari ) koji uništavaju veleposede na kojima rade zavisni seljaci. Od 7. veka osnivaju se vojno-administrativen jedinice- teme. Na njima mali posedivojnika statiota i slobodnih seljaka uz obavezu obrade zemlje, vojnu i poresku obavezu. Jača vojnički, imovinski, finansijski. U 9. veku zapada u krizu, posledica razvoja pronija ( zemljišni posed koji pronijar dobiva na doživotno uživanje uz vojnu obavezu ). U početku ona je neotuđiva i nenaseljiva. Pronija je slična feudu, jer na njoj rade zavisni seljaci ( parici ), koje pronijar dobijo sa njom. Od 13. veka su nasledne. Zbornik zakona Batilike ozakonjuje novi položaj seljaka, dajući mogućnost dinatima da šire posede na štetu seljačkih. Parik ima položaj obaveznopravnog zakupca. Nakon 30 g. on postaje vezanim seljakom, ali prema odredbi Šestoknjižja iz 14. vekastiče stvarno pravo na zemlju. Ne može se oterati sa nje , ali se može prisiliti da je obrađuje. Vizantijski feudalizam vlada većim delom jugoistočne Evrope do 1180.g., a i kasnije direktno ili indirektno utiče na pravo južnih Slovena.