Organizacija prevoza putnika željeznicom

UVOD

Naime, danas saobraćaj predstavlja jedan od ključnih faktora u razvoju društva. Stalna potreba za prevozom ljudi i materijalnih dobara sa jednog mjesta na drugo, dala je za rezultat formiranje željeznice kao jednog od vidova saobraćaja.

Željeznica je takav vid saobraćaja koji je u stanju da savlada potrebe u prevozu i ujedno serazvija sa porastom društvenih proizvodnih snaga.

U periodu nastanka, pa sve do razvoja drumskog i zračnog saobraćaja, željeznica je imala dominantnu ulogu u pružanju saobraćajnih usluga.

Razvoj željezničkog saobraćaja svojom transportnom funkcijom izvršio je odlučujuću ulogu u razvoju niza privrednih grana čime je obezbijedio veliki profit i nerazdvojivu spregu sa ljudima i prirodnim bogatstvima.

Željeznički transport se razvio nakon otkrića parnog stroja kao iskoristivog pogonskog sredstvau 18. i 19. vijeka, kada je omogućena gradnja glavnih željezničkih trasa koje su bile jedna od ključnih komponenti industrijske revolucije. Željeznice su smanjile troškove prevoza i smanjile količine “izgubljenih” ili propalih pošiljki, koje su bila učestala pojava u prevozu brodovima. U kopnenom prevozu prelaz sa riječnih kanala na željeznice omogućio je stvaranje regionalnih tržišta unutar kojih su se cijene vrlo malo razlikovale od grada do grada. Pokazalo se da je izum irazvoj željeznica u Europi jedan od najznačajnijih tehnoloških izuma kasnog 19. vijeka.

1.     VRSTE  PUTNIČKIH PREVOŽENJA I KATEGORIJE  PUTNIČKIH VOZOVA

U  zavisnosti od toga  da li se  odvija u okviru jedne zemljeili između pojedinih zemalja, željeznički put  može biti :
•    unutrašnji , odnosno saobraćaj koji se odvija  u okviru jedne  željeznice, i međunarodni,       tj.saobraćaj koji se  odvija  između dvije  ili više željeznica.
Unutrašnji saobraćaj dijeli se na:
•    zajednički, odnosno saobraćaj koji se odvija između dva ili više željezničkih transportnih preduzeća, i
•    lokalni saobraćaj, koji se odvija unutar jednog preduzeća.
Prema organizaciji, odnosno eksploataciji, putnčki saobraćaj može se podijeliti u zavisnosti od daljine prevoya putnika na:
•    daljinski, koji obuhvata unutrašnji zajednički i međunarodni dugolinijski saobraćaj;
•    lokalni, koji obuhvataunutrašnji lokalni i eventualno međunarodni pogrančni saobraćaj
•    prigradski, koji se odvija u predjelima prigradki dionica ka velikim gradovima.
Putnici koji se otpremaju daljinskim vozovima obično se dugo zadržavaju u stanicama, a i vrijeme putovanja im je znatno duže. Ovo zahtijeva njihovo potpunije, komfornije i kompleksnije opsluživanje.
Putnici druge grupe, odnosno oni koji se otpremaju vyovima u lokalnom saobraćaju, znatno manjevremena provedu u putupa je i njihovo opsluživanje lakše od putnika prve grupe.
Treća grupa – prigradski putnici relativno kratko vrijeme provode u putovanju, veoma malo se zadržavaju u stanicama i malo koriste stanične usluge.
S obzirom na namjene i brzinu prevženjaputnika vozovi su:
•    specijalni, namijenjeni za specijalna putovanja saveznih, republičkih i drugih funkcionera;
•    poslovni, namjenjeni za brži i udobniji prevoz putnika između poslovnih centara;
•    ekspresni, namijenjeni najbržem prevoženju putnika na dužim relacijama, kako u unutrašnjem, tako i u međunarodnom saobraćaju; posebnu vrstu ovih vozova čine luksuzni ekspresni vozovi, u kojima se putnicima pruža jos i posebna udobnost;
•    brzi vozovi za brža prevoženja putnika na dugim relacijama u unuteašnjem i međunarodnom saobraćaju.