Ponasanje lidera u savremenom upravljanju

UVOD
„Poslovni lideri koji se prema promjeni odnose
kao prema neprijatelju nisu uspješni. Promjena je
konstantna i uspješni poslovni lideri moraju da
čitaju stalno-mijenjajuće poslovno okruženje.“
Jack Welch

„Korporacija je sjenka čovjeka na vrhu.“
A. Miller

Stil liderskog ponašanja je način na koji se uspostavljaju odnosi između lidera i saradnika, kao i ostalih zaposlenih u preduzeću, odnosno, način na koji lider usmjerava ponašanje podređenih i sredstva koja koriste da ih pridobije ili privoli na željeno ponašanje.
U ovom radu pisaću o nizu teorija i pristupa o stilovima i tehnikama vođenja sa željom da objasnim šta uspješnog menadžera čini efektivnim liderom. Teorije su iznijete po hronološkom redu, onako kako su i nastajale i razvijale se, prateći i analizirajući tehnike koje su uspješni lideri primjenjivali u praksi.

1. PONAŠANJE LIDERA

1.1. PRISTUPI PROUČAVANJA PONAŠANJA LIDERA

Najznačajniji pristupi istraživanja ponašanja lidera su:
1. pristup karakternih osobina ličnosti,
2. bihejvioristički pristup i
3. situacioni pristup.

1.1.1. Pristup karakternih osobina ličnosti
Pristup karakternih osobina ličnosti zasnovan je na shvatanju da je ponašanje lidera određeno performansama njihovih karakternih osobina.

1.1.2. Bihejvioristički pristup
Bihejvioristički pristup u centar pažnje stavlja ponašanje menadžera koje je uslovljeno performansama interakcija lider-sljedbenici.

1.1.3. Situacioni pristup
Kod situacionog pristupa proučavanja ponašanja lidera riječ je o brojnim konceptima liderstva, među kojima su najpoznatiji koncept harizmatskog liderstva i koncept transformacionog liderstva.

1.2. TEORIJA LIDERSTVA

Prve teorije o liderstvu proučavale su osobine koje lideri posjeduju (teorije o osobinama) i uzajamno djelovanje lidera i članova njegove grupe (teorije o ponašanju). Najpoznatije teorije liderstva su:
1. Teorija karakternih osobina ličnosti,
2. Bihejvioristička teorija liderstva,
3. Situaciona teorija liderstva i
4. Novi koncepti liderstva

1.2.1. Teorija karakternih osobina ličnosti
Ideja ove teorije je bila da se kroz karakterne osobine efektivnih lidera objasni razlika između efektivnih i neefektivnih lidera. Znači, radi se o pristupu koji uspješnost lidera vezuje za njegove univerzalne karakterne osobine koje se odnose na inicijativu, odlučnost, inteligenciju, moral, stil upravljanja i sl. ”Pristup karakternim osobinama vođe je procjena i izbor vođe koji je zasnovan na njihovim fizičkim, mentalnim i psihološkim karakteristikama”.
Pokušavajući da utvrde karakterne osobine lidera, istraživači su koristili dva pristupa:
1. Poredili su karakterne osobine onih koji su postali lideri sa karakternim osobinama onih koji to nisu,
2. Poredili su karakterne osobine uspješnih lidera sa karakternim osobinama neuspješnih lidera.

1.2.2. Bihejviorističke teorije liderstva
Nepouzdanost pristupa karakternih crta lidera i njena nemogućnost davanja osnove za izbor prave osobe koja treba preuzeti vođenje organizacijom, odvela je istraživače u pravcu istraživanja raznih aspekata ponašanja koje praktikuju lideri. Znači, umjesto da se utvrdi ko su uspješni lideri, što je bio cilj pristupa karakternim crtama lidera, bihejvioristički istraživači su pokušali da utvrde šta uspješni lideri rade na koji način koriste instrumente uticaja, moći i autoriteta.
Najpoznatija bihejvioristička istraživanja su:
1. Liderstvo zasnovano na korištenju autoriteta
2. Studije Univerziteta Ohajo i Mičigen
3. Likertov ”Sistem 4”
4. Menadžerska mreža

1.2.2.1. Liderstvo zasnovano na korištenju autoriteta
Rezultati ovih istraživanja dali su osnov za zaključak da se ponašanje menadžera zasnovano na korištenju njihovog autoriteta može, ukupno posmatrano, kategorizovati na slijedeće tipove (stilove) liderstva (vođstva):
1. autokratski tip (stil) liderstva,
2. demokratski tip (stil) liderstva i
3. liberalni – lesej fer (laisse-fair) tip (stil) liderstva.
Autokratski stil vođenja ima vođu sa centralnim autoritetom i podrazumijeva prisilu, davanje naloga, komandovanje. Vođa izdaje jasna naređenja o tome šta se mora raditi, oslanjajući se na legitimnu moć nagrađivanja, kažnjavanja i prisile.
Demokratski pristup vođenju najviše odgovara situacijama u kojima postoji visok stepen uzajamnog poštovanja između lidera i radnika, gdje dolazi do aktivnog odnosa među njima kroz učešće u upravljanju i iznalaženje zajedničke osnove za razumjevanje i akciju.