Respiratorni organi kicmenjaka

1.Uvod u respiratorni sistem
Sistem organa za disanje (respiratorni sistem) obavlja razmenu gasova između organizma i spoljašnje sredine. Procesom difuzije se preko respiratornih površina usvaja kiseonik, a otpušta ugljen-dioksid u spoljašnju sredinu. Kiseonik je većini organizama neophodan za odvijanje metaboličkih procesa (sagorevanje) u toku kojih se kao krajnji proizvod oslobađa ugljen-dioksid. Sve organizme možemo podeliti u dve grupe, zavisno od njihovog odnosa prema kiseoniku:
 Aerobne organizme kojima ja za život i razvoj neophodan kiseonik;
 Anaerobne kojima kiseonik nije potreban.
Da bi proces razmjene gasova bio uspješan potrebno je da respiratorna površina bude što veća i bogato snadbjevena krvnim sudovima. U zavisnosti od toga na kom nivou se odvija, disanje je moguće podijeliti na:
 unutrašnje disanje – obuhvata razmjenu gasova na nivou tkiva i ćelija;
 spoljašnje disanje – razmjena gasova kroz respiratorne površine koje su u dodiru sa spoljašnjom sredinom
Spoljašnjim disanjem usvaja se kiseonik koji prelazi u krv, vezuje se za hemoglobin (obrazuje se oksi-hemoglobin) i njome dospjeva do svih tkiva i ćelija u organizmu. Unutrašnje disanje se odvija između tjelesnih tečnosti i ćelija.
U svojoj funkciji organi za disanje su u tijesnoj vezi sa sistemom organa za krvotok, jer se kiseonik primljen preko organa za disanje vezuje za hemoglobin, koji je vezan za crvena krvna zrnca kičmenjaka ili je rastvoren u krvnoj plazmi kod nekih beskičmenjaka, i putem krvi se doprema do svih ćelija i obrnuto, ugljen-dioksid se putem krvi transprtuje od ćelija do organa za disanje.
Protok respiratornog medijuma (vode ili vazduha) preko respiratorne površine omogućavaju različiti mehanički procesi – ventilacioni mehanizmi. Efikasnost difuzije gasova u respiratornim organima u direktnoj je zavisnosti od površine kontakta između respiratornog medijuma (vode ili vazduha) i transportnog medijuma (krvi). Efikasnost difuzije gasova zavisi i od debljine barijere između ova dva medijuma, zatim dužine kontakta medijuma, kao i od veličine gradijenta difuzije između medijuma. Posebna morfološka organizacija respiratornih organa – velika površina tankim membrana odvaja spoljašnju sredinu od brojnih krvnih sudova – „ rešava“ najveći broj uslova za efikasnu difuziju gasova. S druge strane, neke struktrune adaptacije, kao i adaptacije u ponašanju, „omogućavaju“ takvo kretanje respiratornog i transportnog medijuma da se između njih stalno održava visok gradijent difuzije. Prestanak djelovanja ventilacionih mehanizama, odnosno nepostojanja kontakta respiratornog i cirkulatornog medijuma u kraćem ili dužem vremenskom periodu, označeno je kao apnea.

2.Pseudostratifikovani epitel

Ovaj tip epitela se često označava kao respiratorni epitel. S obzirom na činjenicu da se može naći samo u respiratornom traktu (sl.1.).
Osim lažne slojevitosti (nukleusi u tri nivoa), epitel karakterišu visoke cilindrične ćelije sa kinocilijama na apikalnom dijelu. Takođe se lako uočava i jako debela bazalna membrana (najdeblja bazalna membrana kod čovjeka).