Uticaj porodičnih specifičnosti na vaspitanje dece

Uvodni deo

Porodica je takva društvena zajednica za kojom svaki pojedinac oseća potrebu, jer su ciljevi koji se u njoj ostvaruju temelji celokupnog čovekovog života i zbog toga je ona najsvestranija i najjedinstvenija skupina od vitalnog značaja za svakog člana društvene zajednice (Mladenović, 1963).
Možemo reći da je porodica u izvesnom smislu posrednik između deteta i šire društvene zajednice. Ona je najpogodnija škola za emocionalne i socijalne odnose. Porodica se ne može izdvojiti iz opšte zakonitosti društvenog života, ona je sastavni deo društva i materijalno je zavisna o njemu. Upravo zbog toga porodični život služi oblikovanju zajedničkog iskustvenog i doživljajnog bogatstva članova porodice (Stanojlović, 2004).
Porodici pripada najvažnija funkcija u vaspitavanju deteta i to zbog toga:

• što je uticaj porodice na dete prvi;
• što ona deluje u najranijim godinama formiranja ličnosti, i
• što je njen uticaj najtrajniji.

Porodica ima posredničku ulogu u prenošenju emocionalno – motivacionih i kognitivnih spoznaja socijalne sredine na mlade generacije (Nikolić i Stojanović, 2008).
U razmatranju savremene vaspitne prakse, savremena pedagogija ističe porodično vaspitanje kao fundamentalno. Naime, sređene porodične prilike i ljubav prema deci su vrlo važan činilac od kojeg mnogo zavisi duševno zdravlje deteta i na kome se bazira osećanje sigurnosti i spokojstva. Veoma važan pedagoški zahtev je spojiti tu ljubav sa obavezama i dužnostima deteta u ispunjavanju njegovih obaveza. To je osnova za učvršćivanje pravilnog autoriteta roditelja u porodici (Vilotijević, 2006). U tesnoj vezi sa pitanjem autoriteta roditelja je i pitanje atmosfere u porodici. U nezdravoj porodičnoj atmosferi deca su razdražljiva, naprasita, drska, slabo uče, gube samopouzdanje i veru u ljude. Zbog i radi toga emocionalna atmosfera u porodici treba da je vedra, prijatna i ljudska, bez napetih situacija. Nju karakteriše uzajamna ljubav među roditeljima, njihova međusobna pažnja, predanost, stalna težnja da jedno drugome i deci učine život u porodici sadržajnijim i lepšim. Jer se, kako je dobro istakao A. Šerko, ljubav i humanizacija ljudskih odnosa nigde ne mogu bolje naučiti nego u porodici.
Porodica ima veliki uticaj na psihički i psiho – seksualni razvoj dece, na formiranje njegove ličnosti, socijalni razvoj i mentalno zdravlje, pa je njena uloga nezamenljiva. To je i prirodno, jer je porodica prva socijalna sredina u kojoj se dete razvija.
Porodica ima veoma značajne vaspitne zadatke koje može uspešno da ostvaruje ukoliko za to postoje sledeći uslovi: mentalna i moralna zrelost roditelja i njihova pripremljenost, kao i određena sposobnost da se bave vaspitnim procesom; emocionalna povezanost deteta sa roditeljima i drugim članovima porodice, iz čega proizilazi osećanje deteta da je željeni član porodice, da joj pripada te da u njoj može naći oslonac; usklađeni odnosi između članova porodice, međusobna prisnost i mogućnost da u uzajamnoj saradnji rešavaju porodične probleme; primenjivanje takvih metoda u vaspitanju, koje polaze od unutrašnjih dispozicija deteta, ostavljaju dovoljno prostora za slobodno opredeljivanje i razvijanje samostalnosti individue. Jednom rečju, idealna porodična atmosfera za zdrav razvoj deteta nije ona u kojoj nema nikakvih problema i sukoba (jer takva porodica ne postoji) , već ona u kojoj su odnosi među članovima zasnovani na uzajamnoj privrženosti, poverenju i saradnji, što omogućuje da se problemi rešavaju i sukobi prevazilaze (Vilotijević, 2006).