Centralna banka Bosne i Hercegovine

UVOD

Centralna banka je centralna monetarna ustanova u nekoj državi koja ima monopol emisije novca. Funkcije centralne banke su da održava monetarnu stabilnost nacionalne ekonomije, sprovođenjem monetarno-kreditne politike, reguliše novčani opticaj, organizuje i vodi platni promet zemlje, bavi se kupoprodajom deviza te propisuje stopu obavezne rezerve, kontroliše bankovni sistem, određuje službeno eskontnu stopu i slično.
Uglavnom u svim zemljama egzistira samo jedna takva banka, npr. u Bosni i Hercegovini Centralna banka Bosne i Hercegovine, u EU Evropska centralna banka (ECB). Međutim, negdje ih je više, npr. kao u SAD, Kanadi, ali opet su te banke okupljene oko jedne centralne banke, a zajedno čine FED – sistem federalnih rezervi.
U prvom dijelu rada će se upoznati pojam i karakteristike centalne banke. U drugom poglavlju će se predstaviti historija centralne banke. Funkcija i zadaci centralne banke su opisani u trećem poglavlju. U četvrtom poglavlju će se opisivati zadaci centralne banke Bosne i Hercegovine gdje ćemo spomenuti i međunarodnu saradnju centralne banke. Peto poglavlje govori o nezavisnost centralne banke BiH i njena monetarna funkcija, dok će se u šestom poglavlju govoriti o instrumentima monetarne politike. O finansijskim propisima centralne banke Bosne i Hercegovine bit će opisano u sedmom poglavlju. U posljednjem poglavlju je tema o bilansu centralne banke Bosne i Hercegovine gdje ćemo vidjeti bilans uspjeha i bilans stanja centralne banke Bosne i Hercegovine.
Aktivnosti koje sprovodi centralna banka su različita od zemlje od zemlje u zavisnosti kakav je politički sistem zemlje kao i od ekonomskog i bankarskog sektora. Njena uloga, funkcija i odgovornost u oblasti kreditno-monetarne, emisione i devizne politike i regulisanja novčane mase u opticaju, proizilaze iz prava i ovlašćenja koje država zakonom prenosi na nju kao monetarnu instituciju te države.
Centralna banka pored toga što mora uticati na stabilnost privredne aktivnosti jedne zemlje, ona takođe mora i da održava odnose sa finansijskim organizacijama, kao sto su Međunarodni monetarni fond (MMF) i Grupom Svjetske banke(World Bank Group). Efekti monetarne politike, koju sprovodi centralna banka ima značajni uticaj na cjelokupnu ekonomiju jedne zemlje. Iz ovoga proizilazi odgovornost centralne banke i njena odgovornost je veća ukoliko je i njena nezavisnost velika. Nezavisnost centralne banke podrazumjeva visok stepen slobode odlučivanja pri vođenju monetarne politike. Ona se sastoji iz dvije dimenzije: nezavisnost cilja i nezavisnost instrumenta. Nezavisnost cilja je sloboda definisanja ciljeva monetarne politike(stabilnost cijena,stopa nezaposlenosti i sl.), a nezavisnost instrumenata znači da centralna banka ima slobodu da odabere instrumente kojima će postići željene efekte.

1. POJAM I KARAKTERISTIKE CENTRALNE BANKE
Emisiona ili centralna banka je specifična privilegovana bankarska institucija monetarnog sistema, državna ili pod jakim nadzorom i uticajem države; zadužena i odgovorna za stvaranje vrijednosti domaće valute, za kontrolu i regulisanje novčanog opticaja i likvidnosti bankarskog sistema, i zadužena da se stara za likvidnost u zemlji i u plaćanjima sa inostranstvom. To je jedina ovlašćena banka za izdavanje novčanica i kovanog novca kao zakonskog sredstva plaćanja .
Savremena centralna banka je produkt XX vijeka, bez obzira što neke od centralnih banaka imaju mnogo dužu istoriju, tek nešto oko jednog vijeka svijet je dobio pravu predstavu o funkcijama i djelokrugu rada centralne banke. Historijski posmatrano centralne banke su se razvile na dva načina. Prvo, kroz spor proces evolucije od komercijalnih banaka koje su, dobijajući dodatnu moć i odgovornost vezano za funkcionisanje finansijskog sistema, postale centralne banke. Drugo, kroz usvajanje zakona kojim su od početka ustanovljene kao institucije sa atributima centralne banke.
Ne postoji jedinstven institucionlni koncept centralne banke. Iako je prva centralna banka utemeljena prije više od tri veka, proces osnivanja i organizacije ovih institucija nije standarnizovan; što je i razumljivo, jer nisu formirane u isto vreme i pod istim uslovima. Osim mnogobrojnih razlika, mogu se uočiti zajedničke karakteristike njihovog funkcionisanja. U svim zemljama svijeta centralna banka ima glavnu ulogu u organizovanju , usmjeravanju i regulisanju monetarnih kretanja. Ova institucija je na vrhu bankarskog sistema (banka banaka) i od nje u znatnoj mjeri zavisi dinamika i stabilnost privrednog razvoja .
Na međunarodnom planu, centralne banke uspostavljaju poslovnu saradnju sa multilateralnim finansijskim organizacijama, kao sto su: Međunarodni monetarni fond (MMF), Svjetska banka (IBRD) i Banka za međunarodne obračune (BIS). Po pravilu nema direktne odnose sa nebankarskim sektorom, izuzev države, za koju vrši određene finansijske poslove. Zbog značaja centralne banke za ukupan privredni razvoj, svaka zemlja striktno zakonski definiše poziciju, funkcije i odgovornosti vrhovne monetarne vlasti.