Dokaz i dokazne radnje u prekršajnom postupku

Uvod
Dokaz je činjenica o istinitosti ili neistinosti sporne činjenice. Dokaz u prekršajnom postupku imaisto značenje kao i u krivičnom i obuhvata indicije kao osnove sumnje, dovoljne za prijavu nadležnom organu, kao i neposredne dokaze kao osnovanu sumnju na osnovu koje može da se podnese zahtev za vođenje prekršajnog postupka.
Dokazna sredstva se sreću u toku čitavog prekršajnog postupka. Zahtev za pokretanje prekršajnog postupka mora da sadrži predlog dokaza koji potkrepljuju osnovanost sumnje da je određeno lice učinilo određeni prekršaj. Najveći značaj dokazi imaju upravo u glavnom postupku- u toku usmenog pretresa. Međutim, dokazi se sreću i u postupku po redovnim i vanrednim pravnim lekovima. Najveći značaj imaju dokazi koji su izneseni na usmenom pretresu jer predstavljaju podlogu za donošnje rešenja o prekršaju. Ali to ne znači da se dokazi izneti u bilo kojoj drugoj fazi postupka mogu zanemariti, jer od pravilnog i efikasnog prikupljanja dokaznih sredstava, a time i dokaza zavisi i rezultat do koga će doći nadležni prekršajni organ u postupku odlučivanja.
Postupak dokazivanja podrazumeva razne faze: predlaganje dokaza od strane stranaka u postupku, odlučivanje o dokazima koje treba izvesti pred nadležnim organima, podnošenje dokaza od strane ovlašćenih stranaka, izvođenje dokaza, proveravanje i ocena dokaza.
Smisao i svrha utvrđivanja dokaza i postupak dokazivanja jeste u funkciji utvrđivanja istine o postojanju prekršaja i odgovornosti učinioca prekršaja. Dokazivanje i dokazne radnje su karakteristični za razne faze prekršajnog postupka. U prekršajnom postupku dokazna sredstva su: saslušanje okrivljenog, svedočenje, uviđaj, veštačenje, pretresanje prostrija i lica, materijalni dokazi, isprave i zapisnici.
1.Predmet i vrste dokaza
Predmet dokaza je prekršajna stvar, odnosno činjenični opis prekršaja, obeležje samog dela i njegovog učinioca kao i svih činjenica i okolnosti važnih za rasvetljenje i zakonito rešenje prekršajne stvari. Put do istine u postupku je ispunjen analitičkim dokazivanjem svih spornih činjenica i okolnosti koje su značajne za zakonitu i pravilnu odluku nadležnog prekršajnog organa. Pri tom se neizbežno povezuju činjenice stvarnog života i pravne odredbe sadržane u mnogobrojnim zakonskim ili podzakonskim aktima.
U teoriji procesnog prava prisutna su mnogobrojna i raznovrsna dokazna sredstva. Ona se mogu klasifikovati na više načina:
1.Neposredni i posredni dokazi.Osnov za ovu podelu je odnos dokaza prema spornoj činjenici u prekršajnoj stvari. Neposredni dokazi koji se dobijaju iz dokaznih sredstava sami sobom, neposredno govore o istinitosti ili neistinosti spornih činjenica. Posredni dokazi ukazuju na istinitost činjenice pomoću koje se zaključuje da li je izvesna sporna činjenica istinita ili nije.
2.Potpuni i nepotpuni dokazi. Osnov za ovu klasifikaciju je mera u kojoj neki dokaz govori o istinitosti ili neistinosti neke sporne činjenice. Potpun dokaz je onaj koji u celosti potvrđuje istinitost ili neistinost neke sporne činjenice. Nepotpun dokaz ili poludokaz samo delimično potvrđuje istinitost ili neistinitost neke činjenice.
3.Optužni i odbrambeni dokazi.Ovi dokazi imaju osnov za kvalitetnu vrednost dokaza s obzirom na prirodu stranačkih zahteva u prekršajnoj stvari. Optužni dokazi su oni koji potkrepljuju optužbu, a odbrambeni oni koji potkrepljuju odbranu. Ova podela ima samo relativnu vrednost jer priroda svakog dokaza posebno i svih dokaza na kraju zavisi od ocene nadležnog prekršajnog organa koju on donosi na osnovu svih dokaza.
4.Lični i stvarni (materijalni) dokazi. Ova podela potiče od prirode dokaza iz kojih potiču. Lični dokazi predstavljaju neposredno ili posredno saznanje pojedinca ili većeg broja ljudi. Stvarni dokazi su stvari, predmeti i isprave.
Sistematski operativni sastav dokazivanja čine otkrivanje, izvođenje, proveravanje i ocena dokaza. Otkrivanje je utvrđivanje da neki dokaz postoji u razmerama jednog ili više dokaznih sredstava i da se ova činjenica o postojanju iznosi u postupku od stranaka ili sam organ za prekršaje ili drugi državni organi saznaju o njoj na drugi način. Izvođenje ukazuje da se prihvaćeni otkriveni dokazi i njihovi izvori prikupe na zakonom određeni način. Proveravanje ukazuje da se ispita verodostojnost svakog dokaznog sredstva odnosno dokaza. Ocena dokaza izražava stav organa za vođenja prekršajnog postupka o vrednosti nekog dokaza za istinitost ili neistinost sporne činjenice.
2.Pružanje iizvođenje dokaza
Dokazi se moraju predložiti već u zahtevu za pokretanje prekršajnog postupka. Koristeći princip i pravo odbrane okrivljeni takođe predlaže izvođenje dokaza o okolnostima i činjenicama koji mu idu u prilog. I organ za vođenje prekršajnog postupka, kao i drugi državni organi dužni su da prikupljaju i otkrivaju dokaze koji doprinose rasvetljenju i rešenju prekršajne stvari. Iako je težište otkrivanja dokaza na prekršajnim procesnim strankama, otkrivanju dokaza u prekršajnom postupku može doprineti svako lice.
Podnosilac zahteva za pokretanje prekršajnog postupka ima pravo i dužnost da pruža dokaze tokom celog prekršajnog postupka.
Pružanje dokaza od strane okrivljenog je zapravo sastavni deo njegovog prava na odbranu. Ono je tesno povezano sa principom presumpcije nevinosti. Zbog toga okrivljeni nije dužan za pružanje dokaza u pokrenutom prekršajnom postupku. Vršeći pravo odbrane on po pravilu iznosi i dokaze za svoje navode. Ukoliko on to sam ne čini, organ za vođenje prekršajnog postupka dužan je da ga pouči da time može otežati prikupljanje dokaza za svoju odbranu